«Դե Ֆակտո» 47 (2010թ.)

ՀԻՆ ՈՒ ՆՈՐ ԵՐԵՎԱՆԻ ԽԱՉՄԵՐՈՒԿՈՒՄ

Երևանի գլխավոր ճարտարապետ Սամվել Դանիելյան

-Պարո՜ն Դանիելյան,  «Դե Ֆակտո» ամսագիրը հարցում է անցկացրել, թե որո՞նք են Երևանի ամենասիրելի փողոցները, շինությունները, ժամանցի վայրերը և այլն։ Կուզենայի այդ հարցերն ուղղել նաև Ձեզ։ Որո՞նք են Երևանում Ձեր ամենասիրելի փողոցները։

-Որպես Երևանի գլխավոր ճարտարապետ` ես մտահոգված եմ, որ սիրելի լինեն քաղաքի բոլոր հատվածները։  

Հարցի հետ կապված` կարող եմ առանձնացնել միայն այն փողոցները, որոնք  կայացած են, ժամանակի ընթացքում ավանդույթ են ձեռք բերել և  որոնց ներքո անցել է իմ մանկությունն ու երիտասարդությունը։ Ինձ համար շատ հոգեհարազատ է Թումանյան փողոցը` իր հարակից հատվածներով, քանի որ ես այդտեղ եմ մեծացել։ Իմ հիշողության մեջ պահպանվել են բազմաթիվ պատմություններ` կապված այդ փողոցի հետ։ Հիշում եմ, թե ինչպես ստեղծվեց Կարապի լիճը, բացվեց Սայաթ-Նովա փողոցը, վերակառուցվեց Աբովյան փողոցը, Թումանյան-Մոսկովյան հատվածը։ Ես սովորել եմ Շահումյանի անվան դպրոցում, բնականաբար, սիրում եմ նաև Մաշտոցի պողոտան։

Վերը նշվածները ավանդական փողոցներ էին, բայց ժամանակի ընթացքում ստեղծվել են նաև նորերը։ Ընդամենը մի քանի տարի է` ձևավորվել է Հյուսիսային պողոտան։ Կամաց-կամաց նա նույնպես ձեռք կբերի ավանդույթներ և ավելի հարազատ կդառնա նոր, աճող սերնդի համար։ Չէ՞ որ քաղաքը զարգացող երևույթ է և կայացած է համարվում, երբ նրանում ապրում է երեք-չորս սերունդ, և յուրաքանչուր սերունդ իր սիրելի վայրերն է ունենում։

-Որո՞նք են Երևանում Ձեր ամենասիրելի շինությունները։ 

-Ինձ համար սիրելի են 1950-ական թթ. կառուցված բոլոր շինությունները, որոնք հիմնականում բնակելի կառուցապատում են եղել։ Դրանք ստեղծվել են մեր մեծ վարպետների կողմից և ամբողջացնում են քաղաքի կերպարը։ Շատ հետաքրքիր է Թումանյան փողոցում գտնվող նախկին «Անուշ» գաստրոնոմի կառույցը, դերասանների բնակելի շենքը Մաշտոցի պողոտայում, Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ակադեմիական թատրոնի շենքը, Հանրապետության հրապարակի ամբողջ համալիրը, «Հրազդան» մարզադաշտը, որը լանդշաֆտի օգտագործման լավագույն  օրինակներից է և իր տեղն է գտել նաև համաշխարհային ճարտարապետության ստեղծագործությունների մեջ` որպես միջավայրին համահունչ շինություն։

Ինձ դուր են գալիս ներկայում կառուցվող շենքերը, որոնք կառուցվում են նոր տեխնոլոգիաներով, նոր նյութերով և ամենակարևորը` անհատական նախագծերով։ Դրանցից ոչ մեկը մյուսին նման չէ։

Իհարկե, ես հեռու եմ այն մտքից, որ բոլորը հաջողված են, բայց այն շենքերը, որոնք այսօր կառուցվում են, ունեն իրենց դեմքը և ժամանակի ընթացքում  որակ կստեղծեն։   

-Ձեզ համար ո՞րն է Երևանի խորհրդանիշը։

-Այն կառույցները, որոնց մասին  խոսեցինք, ինչ խոսք, խորհրդանշում են Երևանը։ Սակայն Երևանը Արարատի ֆոնի վրա ստեղծված քաղաք է, և Երևանի խորհրդանիշը նախ և առաջ նրա գլխավոր հատակագիծն է, քաղաքի դասավորվածությունը Արարատյան դաշտում` իր կենտրոնական հատվածով,  նրան շրջապատող ամֆիթատրոնով, բոլոր կետերից դեպի Արարատ բացվող տեսարանով։ Երևանի հատակագիծն ինքնին շատ հետաքրքիր է, հատկապես նրա քաղաքաշինական հիմնական առանցքները` քաղաքապետարանի հատվածից դեպի Հանրապետության հրապարակ ձգվող տարածքը, Հյուսիսային պողոտան, Կասկադը, Հյուսիսային ճառագայթը, դրան հատող գլխավոր պողոտան։ Այս ամենը բնորոշում է Երևանը։ 

-Որո՞նք են Երևանում Ձեր ամենասիրած արձանները։

-Արձանները նույնպես շատ են։ Ինձ շատ է դուր գալիս Սասունցի Դավթի արձանը, որն  իր գելոպլաստիկ հատկություններով, վարպետի դրսևորած արվեստի ուժով ինձ վրա շատ մեծ տպավորություն է թողնում։ Այն համարում եմ լավագույն ստեղծագործություններից մեկը ոչ միայն Երևանում, այլ նաև համաշխարհային ճարտարապետության մեջ։ Կարծում եմ` դա վարպետի լավագույն գործն է, մանավանդ, որ ես ծանոթ եմ դրա մեջ դրված փիլիսոփայությանը։

Կառանձնացնեի Մ. Նալբանդյանի, Սարյանի, Գայի, Ալ. Թամանյանի արձանները։ Հետաքրքիր են Կասկադի հատվածում տեղադրված արվեստի գործերը։ 

Մենք այսօր մրցույթների միջոցով ենք ընտրում արձանների լուծումները, որոնք պետք է  տեղադրվեն քաղաքի տարբեր հատվածներում, և պիտի ասեմ, որ վերջին տարիներին գոհացուցիչ արդյունքներ չենք արձանագրել։ Արդյունքը լավ է լինում, երբ մենք հեղինակի հետ համատեղ աշխատում ենք։ Այդ տեսակետից ինձ դուր է գալիս Վիլյամ Սարոյանի արձանը։

-Որտե՞ղ եք սիրում ժամանակ անցկացնել։

-Մեզ համար շատ հոգեհարազատ էին «Կազիրոկ», «Առագաստ», «Սկվազնիչոկ» սրճարանները։ Այն ժամանակ այդքան շատ սրճարաններ չկային։ «Արաքս» սրճարանն էր մեզ համար շատ հետաքրքիր, քանի որ այն ժամանակվա նորություններից էր։ Հիմա ես ավելի հաճախ լինում եմ «Օղակաձև» զբոսայգում, հատկապես ամռանը։ Շատ հաճախ գնում եմ Զանգվի ձոր` մանկական երկաթուղու այգին, որտեղ հաճելի է շրջել թե՜ մանուկների, թե՜ մեծահասակների համար։

-Ո՞ր համայնքում կուզենայիք ապրել։ 

-Ես իմ ամբողջ կյանքում Կենտրոն համայնքում եմ ապրել։ Իմ բոլոր  նախընտրությունները Կենտրոն համայնքի հետ են կապված, բայց եթե հնարավորություն լիներ քաղաքի սահմաններում առանձնատուն ունենալ, հողին ավելի մոտ լինել, կգերադասեի ապրելակերպս փոխել, քանի որ հողի, ծառի հետ շփվելը  լրացուցիչ էներգիա է տալիս։ Մարդն իր բնույթով այդպիսին է, նա բնական միջավայրի արդյունք է և իրեն լավ է զգում բնական  միջավայրում։

-Ի՞նչ եք կարծում, հին Երևանն  ու նոր Երևանն իրար հետ ներդաշնակություն գտնո՞ւմ են։

-Դա ամենակարևոր խնդիրն է։ Ընդհանրապես, քաղաքային միջավայրը պետք է ներդաշնակ զարգանա, չի կարելի նախապատվություն տալ միայն նորին` մոռանալով հինը, բայց նաև չի կարելի տուրք տալ միայն հնին` բացառելով նորը։ Երևանն ունի շերտեր` 20-րդ դարի սկզբի  ճարտարապետությունը, թամանյանական շրջանը և նոր ճարտարապետությունը, որն այսօր է ստեղծվում։ Մենք այդ ամենն իրար հետ համահունչ տեսնելու խնդիր ունենք, քանի որ քաղաքն իր դեմքով, կերպարով անընդհատ փոփոխվող օրգանիզմ է։ Դրանում երկու կարծիք լինել չի կարող։

Ճարտարապետությունը բարդ երևույթ է, ճարտարապետությունը միայն արվեստ չէ, ճարտարապետությունը նաև գիտություն է, տեխնիկա, տեխնոլոգիաներ, որոնք տարբեր ժամանակահատվածներում տարբեր մոտեցումներ են թելադրում։ Այսօր մենք չենք կարող ստեղծագործել այնպես, ինչպես 1950-ական թթ։

Ես կարծում եմ` քաղաքում կան հաջողված հատվածներ, որտեղ  ներդաշնակությունը պահպանված է։ Շատ կարևոր է, որ մենք կարողանանք քաղաքի քաղաքաշինական կառուցվածքը պահպանել, արտահայտիչ դարձնել։ Ես կարծում եմ, որ այն, ինչ մենք հիմա անում ենք, ուղղված է հենց դրան։

-Ի՞նչ եք կարծում, միջավայրին համապատասխա՞ն լուծումներ են կառուցվող նորակառույցները, հատկապես բարձրահարկերը։   

-Հյուսիսային պողոտայի կառույցների հարկայնությունը որոշվեց այդ ձևով, որպեսզի հարակից կառուցապատման մեջ  քաղաքաշինական առանցքը շեշտված լինի։ Գլխավոր  պողոտան իր կառուցապատմամբ նույնպես պետք է այդպիսին լինի.  Սարյան փողոցում ունենա շեշտված սկիզբ, մյուս կողմում` ավարտ։

Ընդհանուր առմամբ, եթե խոսքը բարձրահարկ բնակարանաշինությանն է վերաբերում, ես որևէ խնդիր չեմ տեսնում։ Շատերն ասում են, որ մենք սեյսմիկ վտանգավոր գոտում ենք, չի կարելի բարձրահարկ շենքեր կառուցել, բայց կան երկրներ, որ մեզանից ավելի բարդ սեյսմիկ գոտում են, դրանք կառուցում են շատ ավելի բարձր շենքեր։

Ես կարծում եմ, որ չի կարելի շինարարական մտքի առջև արգելքներ դնել։ Եթե մենք արգելենք բարձրահարկ անվտանգ շենքերի կառուցումը, պետք է տեխնիկական առաջընթացի առումով դոփենք տեղում։

-Անվտանգության և որակի տեսանկյունից դրանք համապատասխանո՞ւմ են ժամանակակից չափանիշերին։

-Ես  համոզված եմ, որ բոլոր այն կառույցները, որոնք այսօր կառուցվում են, իրենց որակով և սեյսմաանվտանգությամբ գերազանցում են մինչև հիմա բոլոր կառուցվածներին։ Սեյսմաանվտանգության առումով նշեմ, որ յուրաքանչյուր շենքի տեղադրության ժամանակ անպայման կատարվում են տեղային լրացուցիչ ուսումնասիրություններ, կիրառվում են հաշվարկման նոր մեթոդներ, բացառված են այն կոնստրուկտիվ սխեմաները և լուծումները, որոնք չեն կարող աշխատել 9-բալանի կառուցապատման դեպքում։ 

-Պե՞տք է մասնավոր բիզնեսին թույլ տալ որոշել քաղաքի ճարտարապետական տեսքը։

-Այստեղ նույնպես կա պայքարի խնդիր, բայց պետք է նշեմ, որ ես զգալի առաջընթաց եմ տեսնում։ Այսինքն` քաղաքաշինական պահանջներին կառուցապատողների կողմից ենթարկվելու միտումը ավելի մեծ տոկոսի է հասնում։ Երևանում ձևավորվել է կառուցապատողների որոշակի բանակ, որոնք Երևանում լուրջ կառուցապատումներ են իրականացնում, ստեղծվել են  կառուցապատող ընկերություններ, որոնք ունեն, շինարարական, նախագծային կազմակերպություններ և գիտակ են իրենց գործում։

Քաղաքապետարանի կողմից թելադրվող պահանջները, մեր թելադրանքի մեխանիզմներն էլ են արդեն հստակ դարձել, մանավանդ որ մենք արդեն ունենք գլխավոր հատակագիծ և գոտիավորման նախագծեր։ 

-Քաղաքապետարանն ի՞նչ ծրագրեր է իրականացնում։

-Մեր բոլոր ծրագրերը պայմանավորված են գլխավոր հատակագծով և գոտիավորման նախագծերով։ Բոլոր ծրագրերը, որոնք մշակված էին այս տարիների ընթացքում, ընթացքի մեջ են։ Շարունակում ենք գլխավոր պողոտայի կառուցապատումը։ Աշխատում ենք Նորագյուղի հատվածում Երևանի նոր միջազգային գործարարական կենտրոնի ստեղծման ուղղությամբ։ Ներկայում մենք մշակում ենք այդ նախագծի իրականացման մեխանիզմները և ցանկանում ենք, որ այն պայմանավորված չլինի մեկ ընկերության ներդրումներով, այլ հնարավորություն լինի միշտ նոր կազմակերպությունների ընդգրկել։

Կոնդի հատվածում կառուցապատման մի քանի առաջարկ ենք  ունեցել ու քննարկել։ Մի հատվածում աշխատանքներն արդեն սկսվել են։ Կոնդի մեծ հատվածի համար կառուցապատման նոր տարբերակ է մշակվում։

Սարի թաղում նույնպես ծրագրեր պետք է իրականացնենք։ Սարի թաղը քաղաքի համար շատ կարևոր և քաղաքաշինական թանկ հատված է։ Գոտիավորման նախագծով մենք նախատեսել ենք նախ` ամբողջ փողոցային ցանցը նորովի վերականգնել, որովհետև կան փողոցներ, որոնք նույնիսկ նորմատիվային չափանիշերին չեն համապատասխանում։ Կլինեն հատվածներ, որտեղ կպահպանվի առանձնատնային կառուցապատումը, կան հատվածներ, որտեղ մենք կթույլատրենք բազմահարկ բնակելի շինարարություն։ Սարի թաղը կունենա իր արտահայտված հասարակական-գործարարական կենտրոնը, որտեղ մարդիկ կարող են աշխատել, ինչպես նաև թաղամասը կարող է իր կենցաղի և հանգստի հետ կապված խնդիրները լուծել իր թաղամասի շրջանակներում։

Շատ կարևոր է քաղաքապետարանի կողմից սկսած այն գործընթացը, որն ընթանում է փողոցային ցանցի կատարելագործման, քաղաքը շրջանցող ճանապարհների ստեղծման ուղղությամբ։ Վերջին տարիներին բոլոր այն ճանապարհները, որոնք կառուցվեցին, ես նկատի ունեմ  Խանջյան փողոցի վերակառուցումը, Սարալանջի ճանապարհի ստեղծումը, դրանց հիմնական նպատակը քաղաքի փոքր կենտրոնը շրջանցելն է, բայց կա, ընդհանրապես, քաղաքը շրջանցելու խնդիր։ Դրա համար մենք ավելի շատ ուշադրություն ենք դարձնում քաղաքը արևելքից և արևմուտքից շրջանցելու ճանապարհների ստեղծմանը։ Ներկա դրությամբ մենք ճանապարհների տարբեր հատվածների կառուցման համար լուրջ բանակցային գործընթացի մեջ ենք Ասիական զարգացման բանկի հետ, մասնավորապես` Նորագավթի ճանապարհը Շիրակի փողոցի հին օդանավակայանի հատվածին միացնելու, Կարմիր բլուրի հատվածից Իսակովի պողոտային միանալու, Դավիթաշենից Աշտարակի խճուղու հատվածի հետ կապը ստեղծելու։

-Ե՞րբ են սկսվելու այդ աշխատանքները։

-Հունիսին կկնքվի Ասիական զարգացման բանկի հետ հուշագիր, նախագծերը հիմնականում պատրաստ են։ Ես կարծում եմ, որ ամենաուշը աշնանը մենք կսկսենք շինարարական աշխատանքները։ Մեծ ուշադրություն ենք դարձնում այգիների, կանաչ զանգվածի ավելացմանը։ Անցյալ տարի մենք ձեռնարկեցինք «Օղակաձև» զբոսայգու վերանորոգման աշխատանքները, լուծել ենք այգու լուսավորության խնդիրը, վերանորոգեցինք նաև մետրո Երիտասարդականի, ինչպես նաև Իսահակյանի արձանի հարակից հատվածները, այգու նստարանները։ Երկար տարիներ նույնիսկ ծառերի մշակման աշխատանքներ չէին իրանացվել, այս տարի մենք այդ աշխատանքները շարունակելու ենք։ Առաջիկայում ձեռնարկելու ենք «Հաղթանակ» զբոսայգու վերականգնման աշխատանքները։

-Համայնքների բակային հատվածներում կանաչապատման աշխատանքներ իրականացվելո՞ւ են։

-Մենք զրկված ենք մեր բակային հատվածներում հանգիստն անցկացնելու հնարավորությունից և ստիպված ենք մեր ժամանցն անցկացնել, օրինակ, «Օղակաձև» զբոսայգում։ Քաղաքապետարանն ունի բակային տարածքների  վերակառուցման շատ լուրջ ծրագիր։ Մեր առջև բակերի վերակազմության խնդիր է դրված։ Մենք նախատեսում ենք իրականացնել ստորգետնյա քաղաքաշինություն` բակերի ստորգետնյա հատվածներում կառուցել ավտոկայանատեղեր։ Ի տերբերություն խորհրդային ժամանակների` սրանք լինելու են ընդհանուր ավտոկայանատեղեր` յուրաքանչյուր մեքենայի համար նախատեսված իր առանձնացված հատվածով։  Դրանց վերևի մակարդակներում կլինեն տարբեր բնույթի խաղահրապարակներ, հանգստի գոտիներ։ Այսպիսով` մենք ապագայում  քաղաքի կենտրոնում  կանաչ զանգվածի ավելացման լուրջ պոտենցիալ կունենանք, մոտավորապես` 25-30 տոկոս աճ։ Թեև պետք է նշեմ, որ  լավ պահպանված բակեր կան մեր տարբեր համայնքներում, օրինակ, «Արաբկիր» համայնքում։ 

-Այսօր բուռն քննարկումներ են ընթանում կառավարության որոշմամբ` «Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճի տարածքում Պողոս-Պետրոս եկեղեցու  տեսքին համապատասխան եկեղեցի կառուցելու վերաբերյալ։  Ձեր գնահատմամբ` այդ եկեղեցու կառուցումը իրականությո՞ւն է դառնալու։

-Քաղաքապետարանի դիրքորոշումը մի փոքր այլ է։ Մեզ համար ընդունելի չէ քաղաքաշինական այն իրավիճակը, որն այսօր այնտեղ առկա է։ Մենք շահագրգռված ենք այդ տարածքում քաղաքաշինական իրավիճակը կանոնակարգել։  Պողոս-Պետրոս եկեղեցին ինչ-որ ձևով այդ հատվածում տեղավորելու խնդիր չկա։ Պողոս-Պետրոս եկեղեցին ունի իր չափերը, իսկ նշված տարածքը ցույց է տալիս, որ, համենայն դեպս, Պողոս-Պետրոս եկեղեցին այնտեղ չի կարող տեղավորվել։ Եթե նույնիսկ եկեղեցի կառուցվի, լինելու է այլ եկեղեցի ոչ թե Պողոս-Պետրոսը։ Հետևաբար, կարծում եմ, որ Մայր աթոռի հետ կարող են քննարկվել տարբերակային լուծումներ։ Իմ անձնական կարծիքն է` ցանկացած առաջարկ քննարկել կինոթատրոնի վերականգնման համատեքստում։

-Ի՞նչ  եք կարծում, նման որոշուներ ընդունելիս կարևոր չէ՞  հաշվի առնել նաև երևանցիների կարծիքը։

-Իհարկե, շատ կարևոր է բնակչության կարծիքը, և վերջնական որոշում ընդունելիս նրանց կարծիքը անպայման հաշվի կառնվի։ Թեև նշեմ, որ այս առումով անելիքներ կան։ Սակայն ես շատ կցանկանայի, որ մեր համաքաղաքացիներն իրենց վերաբերմուքնով հոգ տանեն իրենց քաղաքի մասին նաև իրենց առօրյա գործունեությամբ, օրինակ, քաղաքը մաքուր պահելով, առանց համապատասխան թույլտվության շենքերի նկատմամբ գործողություններ չանելով և այլն։ Որքան էլ իշխանությունները միակողմանի ցավեն քաղաքի համար, այդ ցավը չի բուժվի։ Պատասխանատվությունը քաղաքի նկատմամբ պետք է լինի բոլորիս կողմից։ 

-Քաղաքապետի հետ Ձեր համատեղ աշխատանքը ստացվո՞ւմ է։

-Այո՜, որպես քաղաքի գլխավոր ճարտարապետ` ես շատ գոհ եմ և բարձր եմ գնահատում մեր համատեղ աշխատանքը, ինչպես նաև բարձր եմ գնահատում քաղաքապետի նպատակասլաց աշխատանքը։

-Ինչպե՞ս եք գնահատում 2009թ. և 2010թ. ինչպիսի՞ն եք տեսնում։

-2009թ. քաղաքի նորովի պատմության առաջին տարին էր, մենք դարձանք մեկ ընդհանուր համայնք, ձևավորեցինք մեր աշխատանքային սկզբունքները` որպես մեկ ընտանիք։ Մենք գիտակցում ենք մեր հնարավորությունները, կազմել ենք  սոցիալ-տնտեսական զարգացման  ծրագրեր մինչև 2014թ.։

Հարցազրույցը` Սուսաննա Թամազյանի