Մեր ազգը ծնել և ծնում է լավագույններին

«Դե Ֆակտո» 36 (2009թ.)

-Ե՞րբ և ինչու՞ եք մեկնել Հայաստանից:

-Մեկնեցի ԽՍՀՄ-ի փլուզումից  հետո, երբ մի շրջան էր գալիս, որ քաղաքական նոր խոստումներ, նոր գործընթացներ էին կարծես թե սկսվում, երբ որոշ քաղաքական գործիչներ սկսել էին բարձրանալ մարդկանց շալակը պաշտոնների համար: Կային էլի պատճառներ. կար հիասթափություն.ոմանք պայքարում էին  գաղափարների,  ոմանք էլ` իշխանության համար, ու երբ այդ մարմաջն էլ ավելի նկատելի դարձավ, հանկարծ սկսեցին ջլատվել ներքին ուժերը. քանդվեց կինոն, քանդվեց թատրոնը, ներքին կյանքը, ու խարխլվեց ամեն ինչ: Այստեղ չէր պահում մեզ անգամ անկախ լինելու վեհ գաղափարը, ինչը նոր-նոր էր իրականություն դարձել: Չեի ուզի  տպավորություն ստեղծվեր, թե արդարացնում եմ քայլերս, բնավ, պարզապես ներկայացնում եմ իրավիճակը,  որ  մեզ կանգնեցրեց  որոշման առջև. մի կողմից  հանգամանքներից  բխող  բուռն զգացողություններն էին, մյուս կողմից` գնալու հնարավորությունը, որ շարունակ կար  հորիզոնում:

Մեկնեցինք ԱՄՆ 1991-ի վերջերին, սակայն չխզեցինք կապը Հայաստանի հետ ոչ մի օր և ոչ մի ժամ: Մեկնելուց 4-5 տարի անց, առաջին իսկ հնարավորության դեպքում, վերադարձա Երևան:

- Իսկ ի՞նչ էր  ըստ էության այլըտրանք ասվածը, ռեալ ի՞նչ հնարավորություններ էր  այն  խոստանում:

-Առաջին անգամ գնում էի մի երկիր, որի մասին  գրեթե ոչինչ չգիտեի, չունեի հեռանկար, չկար ապահովության և ոչ մի երաշխիք: Այսինքն` գնում էի` հույսս ձեռքերիս, ուժերիս ու մեջքիս վրա: Օտար երկրում ապրելը միայն տեխնիկապես է հեշտ,  բարոյապես  այսօր էլ չեմ կարող ասել, որ իրենն եմ:

-Հայրենիքից հեռացել էր ստեղծագործական կյանքում իր հաստատուն տեղն ունեցող դերասան: Ի՞նչ կորցրեց  և ի՞նչ գտավ Ալեքսանդր Խաչատրյանը տեղափոխությունների արդյունքում:

-Դերասանն այնտեղ ՙկորցրեց՚ իր մասնագիտությունը, այսինքն` մասնագիտությունը դարձավ   հոբբի, ձեռք բերեց նոր մասնագիտություն, որով կարողանում էր պահել իր ընտանիքը,  և որը շուտով դարձավ նրա երկրորդ մասնագիտությունը:  Չեմ ուզում դժգոհել կամ սրտնեղել դրանից. դա իմ որոշումն էր, իմ ընտրությունը: Համենայն դեպս այսօր համարում եմ, որ զուր չեն եղել այդ տարիները. երեխաներս են կրթություն ստացել: Աշխատում էի ոսկերչության ոլորտում, սկզբում` ինչ-որ մեկի արհեստանոցում, իսկ մի տարի անց հիմնեցի իմ բիզնեսը: Արծաթյա իրերի դիզայն էի անում  պատվիրատուների և  իմ արհեստանոցի համար:

-Ինչևէ, ԱՄՆ –ում ապրած 16 տարիները կարո՞ղ եք վստահաբար ասել, որ չեն խեղել Ձեր ճակատագիրը:

-Եթե նկատի ունեք այն, որ դերասանը կորցրեց իր մասնագիտությունը, կարիերան, ապա ես այնքան էլ համամիտ չեմ:  Այնպես չէ,  որ ես իմ, այսպես ասած,  երկրորդ մասնագիտության պատճառով մոռացության եմ տվել դերասանի մասնագիտությունը: Տեղյակ եք երևի, որ Ամերիկայի հայ գաղթօջախներում գործում են մի շարք  (իհարկե ոչ խաղացանկային)  թատերական խմբ եր: Այդպիսի մի խումբ էլ ինքս էի ձևավորել: Հավաքագրել էի  հայտնի և ոչ այնքան հայտնի անուններ: Բեմադրել ենք մի քանի ներկայացում, դրանցից մեկում նույնիսկ խաղում էին Վարդուհի  Վարդերեսյանը և Ալեքսանդր Ադամյանը միասին: Ինչ խոսք, բավականին հաջող բեմադրություններ էին, քանի որ կար լուրջ թիմ և աշխատանքի նկատմամբ լուրջ մոտեցում: Բայց միևնույն է, դրանք  ցանկալի պրոֆեսիոնալ մակարդակի չէին, պատճառները, կարծում  եմ, ինքներդ էլ հասկանում եք:

- Ռուսական կինոարտադրությունը զարգացման շարունակ նոր տեմպեր է հավաքում,այսօր մրցունակ է ողջ աշխարհում և գաղտնիք չէ, որ այդ ամենի հիմքում դեռ խորհրդային ժամանակներից լուրջ դերակատարում ունեն հայ կինոգործիչները: Մինչդեռ հայ կինոն այդպես էլ չի վերակենդանանում:

- Հզոր երկրներն այսօր գիտական և տեխնիկական մեծ առաջընթաց են ապրում  և հոգևոր ներուժի պակաս ունեն` լինի դա  Ամերիկան,  թե Ռուսաստանը:  Եվ բնավ էլ պատահական  չէ այն, որ ԱՄՆ վարելով  վիզային ռեժիմի խիստ քաղաքականություն,այդուամենայնիվ իր բոլոր ճանապարհները միշտ բաց  է պահում հատկապես  արվեստի ու գիտության մարդկանց  առաջ: Մեր ազգը ծնել և ծնում է լավագույններին, բայց չի պահում նրանց այնպես, որ թույլ չտա հեշտությամբ դառնալ ուրիշինը, որովհետև  չունի հավաքական կամք, չունի նախանձախնդրություն: Մենք այնքան թերագնահատում ենք մերը ու կարծես  միշտ սպասում ենք` մեկ ուրիշը գնահատի մեզ, որ մեր ինքնագնահատականը բարձրանա: Ես կուզենամ, որ իմ պետությունը կայանա: Մի առիթով ասել եմ ու հիմա էլ կկրկնեմ. այսպես թե այնպես սիրում եմ հայրենիքս, իմ հողն ու ջուրը,  բայց ես կուզենամ հարգե՛լ իմ պետությունը, հպարտանա՛մ նրանով:

- Վերջին մեկ տարում  ավելի երկարատև  մնացիք Երևանում: Ժամանակը  բավարար չէ՞  հասկանալու`  վերադառնու՞մ եք  հիմնովին, թե՞ ոչ:

- Ես արդեն համարում եմ, որ վերադարձել եմ, պրակտիկորեն այստեղ եմ գրեթե ողջ տարին, մեկ- երկու ամսով եմ լինում ԱՄՆ-ում, ուրեմն էլ ի՞նչ վերադարձի մասին է խոսքը: Աղջիկներս վաղուց արդեն հասուն մարդիկ են, ունեն իրենց ընտանիքները, այնպես որ իրենք պիտի որոշեն  մնա՞լ, թե՞ հետ գալ:

- Դուք հեռացել եք` թողնելով Գ.Սունդուկյանի անվան մայր թատրոնը և այսօր վերադարձել եք սերիալում նկարահանվելու համար:

- Չմոռանանք, որ ես այն ժամանակ թատրոնից  բացի նկարահանվում  էի նաև ֆիլմերում. ունեմ շուրջ  քսան դերակատարում: Սակայն ասեմ, որ վեց տարուց ավելի է, ինչ երկար ժամանակով  Հայաստանում  եմ լինում: Աշտարակի շրջանում հեկտարներով պտղատու այգիներ եմ հիմնել` ծիրանի, կեռասի ու խնձորի, արդեն բերքի տակ են էնպես որ շուտով բարը կվայելենք:  Իսկ հիմա էլ նոր այգիներ եմ հիմնում Բաղրամյանի շրյանում: Միշտ մտածել եմ` իմ հողի վրա մի բարիք, ինչ-որ մի աղբյուր,  մենք շարունակ արարում, կառուցում ենք ուրիշի հողում,  վերջում էլ թողնում ենք իրենց ու հեռանում: Այնպես որ վերադարձել եմ վաղուց, պարզապես հիմա նաև նկարահանվում եմ սերիալում:

- Զուտ կոմերցիոն նկատառումները եթե մի կողմ թողնենք, ապա ի՞նչ խնդիր է լուծում  սերիալը Ձեր կարծիքով, թվում է`  ամենքս էլ գիտենք  դրա վատ հետևանքների մասին, իսկ ո՞րն է լավը:  

- Եթե մտածելու լինենք ինչ անել այսօր, որ անմիջապես գրավի հասարակությանը, կրթի ու ներշնչի, երևի թե սերիալներից  հաջող  բան դժվար թե մտածենք: Ես նայում եմ սերիալ երևույթին` իբրև զենքի, որը ինչին ծառայեցնես` դրա պատասխանն էլ կստանաս:

 - Ուրեմն մեր երևակայությունն  այդքան սահմանափա՞կ է:

- Ո՛չ, պարզապես  ինֆորմացիայի  բաց ու այսպիսի  խելահեղ բազմազանության պայմաններում  մարդկանց  գրավելու հնարավորություններն են սուղ: Բացի այդ հաշվի առեք, որ սերիալը եթերում է շաբաթը հինգ օր, իսկ դա նշանակում է, որ հինգ օր շարունակ մենք մարդկանց  ինչ-որ պատգամներ ենք հղում: Եվ որքանով լավ է մատուցվում այն` թե՛ սյուժեի և թե՛ խաղարկման առումով, ուրեմն կրկնակի անգամ պետք է մենք զգուշավոր լինենք մեր հղումների ազդեցության նկատմամբ:

- Ի դեպ, Ձեր վերաբերմունքը  նույնը կլինե՞ր, եթե նույնիսկ չխաղայիք սերիալում:

- Այո՛, կարծիքս նույնն է` անկախ նրանից ես եմ խաղում, թե մեկ ուրիշը:

- Վերջերս  ամենատարբեր ոլորտի մարդիկ  սերիալները քննադատելու հասարակական մեծ  ալիք բարձրացրին, եղան  մեղադրանքներ, որ ՙկրիմինալ՚ տարրեր պարունակող սերիալներն անդրադառնում են սերնդի հոգեկերտվածքի վրա: Կիսու՞մ եք այս տեսակետը:

- Կարծում եմ` հնչած գնահատականները և՛ տեղին էին, և՛ ինչ-որ առումով հանիրավի:Չեմ կարծում, թե մեր իրականության մեջ չկան նույն այդ քրեական տարրերը,  իսկ սերիալներն էլ փորձում են առօրյա կյանքի արտացոլանքը պատկերել: Ես այն կարծիքին եմ, որ այսօր մենք պարզապես չենք կարողանում ստեղծել հետաքրքրաշարժ իրավիճակներ,  կոնֆլիկտներ ուրիշ հենքի վրա:

- Այսինքն` ստեղծագործական խմբերին  պակասու՞մ է երևակայությունը:

- Չգիտեմ, ինձ այսօր շատ կհետաքրքրեին  զուտ մարդկային փոխհարաբերությունները, ապրումներն ու հոգևոր արժեքները,  լիրիկան վերջապես: Մարդ սպանելը կամ գլխին գործ սարքելը շատ ավելի հեշտ է, քան` մտածել այլ բան:

- Ձեր ստեղծագործական խմբում այդ կարծիքները գոնե քննարկման նյութ դարձա՞ն:

- Ես կարծում եմ` մեր սերիալի հիմքը փոխհարաբերություններն են` ներընտանեկան, հասարակական, բիզնես- քաղաքական միջավայրին  բնորոշ կոնֆլիկտներով  և այլն: Այսինքն` կյանքն իր բոլոր դրսևորումներով` ընտանիքի ներսում և նրանից դուրս: Սերիալը խտացում է կյանքի, ժամանակի, և, կարելի է ասել, ինչ-որ իմաստով մենք արդեն մոտենում ենք ստեղծագործական արվեստին:  Չմոռանանք, որ այդ կարծիքները բորբոքեցին որոշ ֆիլմերում  նորման գերազանցող ժարգոնային տերմինները:  Մենք մեծ ուշադրություն ենք դարձնում լեզվական նատուրալիզմին  անպես, որ հանկարծ չվերաճի  փողոցային ժարգոնի:

- Ֆիլմում ողջ իրադարձությունները ծավալվում են բիզնես-էլիտայի ներկայացուցիչ Արտո Արամիչի և նրա հակառակորդ ՙկագեբեեշնիկ՚ Բորիս Մինայիչի շուրջ: Եղե՞լ են արձագանքներ իրական կյանքում գործող արտոներից ու մինայիչներից:

- Եղել են, բայց դրանք չեն հնչում մեր ականջին, որ հիմա պատմեմ ձեզ: Դրանք  մեզ հասնում են քամու միջոցով: Բայց որքան էլ զարմանալի թվա, մի անգամ եղել է արձագանք կալանավայրից: Երևի կհիշեք ֆիլմում մի շրջան կար, երբ Արտոյի ընկերը` Վիկ Ամատունին, խլել էր նրա որդուն ու շանտաժ էր անում: Եվ այդ ժամանակ զանգեցին, այսպես ասած,ՙդուխ՚ տվեցին ինձ տղերքը, որ չընկճվեմ, պայքարեմ մինչև վերջ, իրենք ինձ ՙպադյերշկա են՚:

Հարցազրույցը` ՍՅՈՒԶԻ ԲԱԴՈՅԱՆԻ