«Դե Ֆակտո» N118 (2016թ.) 

-Տիկի՛ն Մկրտչյան, ի՞նչ է Ձեզ համար տոնը:

-Ես տոներ սիրող և տոն ստեղծող անձնավորություն եմ: Տոնի զգացողությունը թեթևացնում է առօրյա հոգսերը, պարգևում լավ տրամադրություն, իսկ կանանց նվիրված տոնը կնոջ մեծարումն է, արժևորումը՝ մեկ անգամ ևս ընդգծելով նրա դերակատարումն ու գործառույթը մեր կյանքում: Կնոջ բարձրագույն վիճակն ու բացառիկ առաքելությունն է հատկապես մայր ու դաստիարակ լինելու իրողությունը: Անտարակույս, հաճելի է, երբ տոնական օրերին տղամարդիկ շնորհավորում են՝ ավելի ընդգծելով մեր դերի կարևորությունը:

-Ասում են՝ կինն առեղծված է, արդյո՞ք այդպես է:

-Այդպես ասում են հիմնականում տղամարդիկ: Նրանց մինչև վերջ չի հաջողվում վերծանել կնոջը: Յուրաքանչյուր կին անհատականություն է, մեկը՝ սեթևեթ, մյուսը՝ զգայացունց, մեկը՝ մակերեսային, մյուսը՝ խորքային: Եվ բնավ չեմ կարծում, թե անհրաժեշտ է մինչև վերջ բացահայտել առեղծվածը...

-Դուք ունեք նկարների շարք, որտեղ պատկերել եք գյումրեցի կանանց: Կպատմե՞ք շարքի ստեղծման շարժառիթների մասին:

-Այո՛, հիշյալ նկարների շարքը կոչվում է «Գյումրի՛, իմ սեր»: Այստեղ, բացի կանանցից պատկերել եմ նաև գյումրեցի տղամարդկանց: Վերնագիրը սեր է խորհրդանշում, բայց իմ այդ շարքը ծնվել է ցավից, այն ահավոր ցավից, որ հասցրեց 1988 թվականի ավերիչ երկրաշարժը, երբ իմ ծննդավայրը՝ Լենինականը, խոնարհվեց...
Նոր սերունդ էր գալիս, որին հարկավոր էր պատմել մեր շենշող քաղաքի, նրա անցյալի ու մշակութային ակունքների մասին: Նպատակն այն էր, որ նոր սերունդը իրեն չհամարեր քանդված ու խեղճ բնակավայրի ծնունդ: Ու ես փորձեցի իմ այս նկարներով պատմել, ոգեշնչել, հուսադրել և հպարտության զգացում հաղորդել ջահելներին: Բազմաթիվ արխիվային նյութեր ուսումնասիրեցի, մասունքների մեջ խորացա, պատկերեցի գյումրեցու առաքինի, համեստ, խոնարհ ու կրթված կնոջը, և մեր Գյումրվա ազգային հիանալի քաղաքային տարազով պատկերեցի արժանապատիվ, շնորհալի, արհեստավոր տղամարդուն, որ կնամեծար է, հարգալից դեպի կինը, մայրը, նվիրված է իր ընտանիքին:

-Ձեր «Ծաղիկներս հեռուներին» շարքը ի՞նչ խորհրդանշական իմաստ ունի:

-Սովորաբար կին նկարիչները ծաղիկներ շատ են նկարում: Ես ավելի շատ սիրում եմ նատյուրմորտներ ու դիմանկարներ: Բայց դարձյալ ցավից ծնվեց այս շարքը՝ Հայոց Եղեռնի 100-ամյակին նվիրված: Այդ ծաղիկներն այն անթաղ հարազատների համար են, որոնց շիրիմներին չկարողացանք նույնիսկ ծաղիկներ դնել, և երկրից հեռացած այն բոլոր մարդկանց, որոնց ոչ մի առիթով՝ թե՛ տխուր, թե՛ ուրախ, չկարողացանք ծաղիկներ նվիրել:

- Ճանապարհորդել սիրո՞ւմ եք, երբևէ եղե՞լ եք Արևմտյան Հայաստանում:

- Այո՛, եղել եմ. շատ հուզիչ ճանապարհորդություն էր: Ծնողներս Ղարսի նահանգից են, ես անընդհատ փորձում էի նրանց ծննդավայրը գտնել: Դա մի ճանապարհորդություն էր, որ հավերժ կմնա իմ հոգում:

-Տիկի՛ն Մկրտչյան, դուք բազմաժանր նկարիչ եք, ի՞նչն է Ձեզ ոգեշնչում ստեղծագործելիս:

-Ես ստեղծագործում եմ տարբեր ժանրերում՝ գեղանկարչություն, գրաֆիկա, դեկորատիվ արվեստ, թատերական ձևավորումներ: Վերջերս ձևավորեցի Աննա Պետրոսյանի «Արշիլ Գորկի» ներկայացումը: Այն բեմադրվում է Գյումրու Վ.Աճեմյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնում: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում ինձ համար ստեղծել եմ մի տեխնիկա, մեթոդ, որի նյութը թուղթն է, սովորական, ամեն տեսակի թղթի թափոնը: Ես ընդհանրապես սիրում եմ ոչնչից բան ստանալ: Այս տեխնիկան, քանի որ չունի նախատիպ, անվանել եմ ռելիեֆային գունանկարչություն: Այն քանդակի և գեղանկարչության սինթեզ է՝ շատ հետաքրքիր ելևէջներով և խորություններով, գունային ներդաշնակ համադրություններով: Այս տեխնիկային է նվիրված «Ալեքպոլիս» շարքը, ծաղիկների մի քանի շարք և նաև արձանախմբեր, որոնք նույնպես թղթից են: Այս աշխատանքներով ցանկանում եմ մեր կյանքի խառնաշփոթության մեջ քաղաքական ժխորից ստանալ գեղեցիկ պատկեր, որը ոչ միայն աչք կշոյի, այլև մարդուն հույզեր կպարգևի: Ինչ խոսք, եթե դիտողը հուզվում է, ուրեմն աշխատանքդ ընդունվել է հասարակության կողմից: Թեմաներն ինքնաբուխ են, ծնվում են անկախ ինձանից: Դրանք իմ խոհերն ու կուտակումներն են՝ արտահայտված գույների լեզվով: Ներքին մղումը սերն է, կարոտը, ցավը, առհասարակ լավ աշխատանք ստեղծելու ձգտումը:

-Դուք, լինելով այդքան զբաղված, ինչպե՞ս եք կարողանում աշխատանք, ընտանիք ու հասարակական գործունեություն՝ բոլորը համադրել:

-Ես ամեն վայրկյան պետք է զբաղված լինեմ: Իմ օրը երբեք չի բավականացնում, թեև հասցնում եմ ամեն ինչ անել ճիշտ ժամանակին: Միգուցե քիչ եմ քնում, հանգստի ժամանակ չեմ գտնում, բայց միշտ գոհ եմ ինձանից, ոչինչ թերի չի մնում: Զավակներս արդեն մեծ են, ունեն իրենց հրաշալի ընտանիքները, կրթություն են ստացել և ունեն աշխատանք: Քանի դեռ փոքր էին, շատ դժվար էր. երեխաներին գրկած՝ գնում էի արվեստանոց, բարձրանում 6-րդ հարկ, նրանք կա՛մ քնում էին, կա՛մ խաղում, ես էլ այդ ժամանակ նկարում էի: Առանց նկարելու իմ կյանքը լիարժեք չէր լինի, ինչպես և առանց ընտանիքի... Ընտանիքը թև է տալիս, ընտանիքիդ համար քաշած ծանր բեռն իսկ քաղցր է:
Ամեն լուսաբացին ես աղոթում եմ իմ զավակների, թոռների, ամուսնու և աշխարհի բոլոր մանուկների համար, աղոթում եմ իմ բազմաչարչար հողի՝ Հայաստանի և, հատկապես, Գյումրու համար, աղոթում եմ այս հողագնդի համար:
Որպես մարդ, որպես արվեստագետ՝ կայանալուս համար պարտավոր եմ իմ ընտանիքին, որի օգնությունն այն է եղել, որ ինձ չի խանգարել: Կարծում եմ՝ դա ամենամեծ օգնությունն է:
Կանցնի ժամանակ, և արվեստագետը պատմության մեջ կմնա իր թողած ոտնահետքով: Որքան խորն է այն, այնքան նա կապրի իր արվեստով ու ստեղծած մարդկային արժեքներով:

Հարցազրույցը՝ Սուսաննա Թամազյանի