«Դե Ֆակտո» 70 էքսկլյուզիվ  (2012թ.)

Մշտապես գործել եմ խղճով և հավատարիմ եմ մնացել սկզբունքներիս, որոնք, իմ կարծիքով, գլխավոր նախապայմաններ են թե՛ մարդկային շփումներում, թե՛ որևէ գործ ձեռնարկելիս:

- Պարո՛ն Բադեյան, հետադարձ հայացք գցելով Ձեր անցած ճանապարհին, ինչպե՞ս կգնահատեք Ձեր անցած ուղին:

- Դժվար է ասել: Միայն կարող եմ փաստել, որ մշտապես գործել եմ խղճով և հավատարիմ եմ մնացել սկզբունքներիս՝ ազնվություն, հայրե-նասիրություն, կամքի ուժ, որոնք, իմ կարծիքով, գլխավոր նախապայ-մաններ են թե՛ մարդկային շփումներում, թե՛ որևէ գործ ձեռնարկելիս:

Ես ծնվել եմ Գավառում, գավառցու ավանդական ընտանիքում: Մինչև վեց տարեկան ապրել եմ Գավառում: Իմ դավանած սկզբունքները հենց մանկության տարիներին ինձ շրջապատող մարդկանցից է գալիս: Ընտանիքով Երևան  տեղափոխվելուց հետո կրթությունս շարունակել եմ դպրոցում, ապա՝ բուհում, նաև՝ Նովոսիբիրսկում՝ Էկոնոմիկա և ծրագրա-վորում մասնագիտացմամբ:  Սկսել եմ գիտաշխատողից, ապա տեղա-փոխվել Երևանի լուսատեխնիկական գործարան՝ որպես պլանբաժնի տնտեսագետ: Ասպիրանտուրան ավարտելուց հետո դասախոսել  եմ Երևանի անասնաբուծական-անասնաբուժական   ինստիտուտում: Հա-յաստանի Երրորդ հանրապետության հռչակումից հետո, երբ կառավա-րությանը կից ստեղծվեց Կառավարման և տնտեսական բարեփոխումնե-րի ինստիտուտը, միանգամից վեց բաժինների վարիչի պարտականութ-յուններ ստանձնեցի, ապա նշանակվեցի  փոխտնօրեն, սակայն 1995 թ. հեռացա ինստիտուտից:

- Ինչո՞ւ հեռացաք, սկզբունքներին չդավաճանելու հա՞րց էր, թե՞ այլ պատճառ կար:   

- Պարզապես դժվար, եթե ոչ անհնար էր այնպիսի մարդկանց հետ աշխատել,  որոնց համար  ո՛չ տնտեսագիտական փաստարկները, և ո՛չ էլ  երկրի շահերը կարևոր չէին: Ինստիտուտի առաքելությունն էր սթափ տնտեսագիտական հաշվարկների հիման վրա որոշումներ պատրաստել կառավարության համար, սակայն այստեղ տնտեսագիտական հաշ-վարկները չէին կարևորում, կամայական որոշումներով լուծում  էին ի-րենց այսրոպեական խնդիրները: Ես չհամաձայնեցի աշխատել ու հեռա-ցա՝ գերադասելով ինքնուրույն գործունեություն սկսել:

- Կպատմե՞ք գործարար աշխարհում Ձեր կայացման տարինե-րի մասին:

- Ես հիմնեցի ՙԵվրոստան ույուտ՚ ՍՊԸ-ն, որը շուրջ 20 տարի է, ինչ ծավալում է արտադրական և շինարարական գործունեություն: Սկսել ենք արտադրության համար նվազագույն պայմաններից ու աշխատող-ների փոքր թվով: Սակայն ժամանակի ընթացքում հաջողվեց ընդլայնել մեր գործունեությունը: Առաջինը Հայաստանում ներդրեցինք եվրոպա-կան շինարարական տեխնոլոգիաներ՝ ձգտելով ձևավորել եվրոպական շինարարական մշակույթ: Մեծ տեղ էինք հատկացնում կադրերի պատ-րաստմանը:  Մեր ընկերության ճարտարապետներն ու շինարարներն անցան  հատուկ դասընթացներ եվրոպական առաջատար կազմակեր-պություններում: Ստեղծագործական մոտեցման, գործի հանդեպ ունե-ցած մեր անկեղծ նվիրումի, դրսևորած պրոֆեսիոնալիզմի շնորհիվ՝ հա-ջողվեց հասնել հաջողությունների: Ներկայումս մեր արտադրատեսակա-նին բավականին  լայն է՝ պատուհաններ և դռներ, ապակյա կառուց-վածքներ, սահող կառուցվածքներ, ճակատներ (ֆասադներ), երդիկներ (ՒՏվՈՐՌ): Կատարում ենք ներքին հարդարում, ընդունում ենք կահույքի պատվերներ, պատրաստում  ալյումինե կոմպոզիտ պանելներ (ALYBOND), շերտավարագույրներ, ավտոտնակային դարպասներ, ճա-ղաշար, կախովի առաստաղներ, հատակ, հատակային ջեռուցում, փոքր ճարտարապետական կառույցներ: 

Որոշ ժամանակ անց հիմնեցինք ՙԵվրոստան ույուտ՚ տուրիստա-կան գործակալությունը, որի շնորհիվ  մարդկանց համար հնարավորութ-յուն ստեղծվեց դուրս գալ Խորհրդային Միության սահմաններից, ծանո-թանալ այլ երկրների մշակույթին: Պետք է նշեմ, որ ՙԵվրոստան ույուտ՚ տուրիստական գործակալությունը Հայաստանի առաջին ձեռնարկութ-յունն էր  տուրիզմի ոլորտում: Մենք առաջինն էինք, որ կազմակերպեցինք չարտերային թռիչքներ. մինչ այդ նման հասկացողություն չկար: Արդյուն-քում հայ զբոսաշրջիկներին հասանելի դարձան Լեհաստանը, Կիպրոսը, Արաբական Էմիրությունները, Չինաստանը, Ֆիլիպինները, Բուլղարիան, Հունաստանը և այլ երկրներ: Այսօր արդեն ՙԵվրոստան ույուտ՚ տուրիս-տական գործակալությունը բազմամյա աշխատանքային փորձ  ունի զբոսաշրջության ոլորտում, նաև առաջարկում է ավիատոմսեր տարբեր ուղղություններով, կազմակերպում չարտերային չվերթեր, հաջողությամբ զարգացնում է արտագնա և ներգնա զբոսաշրջությունը:

- Պարո՛ն Բադեյան, երկար տարիներ Դուք զբաղվում եք օրի-նաստեղծ աշխատանքով: Հետաքրքիր է՝ ինչպիսի՞ քաղաքական հայացքներ ունեիք ավելի երիտասարդ տարիներին:

- Այո՛, ներկայումս ես ընդամենը այդ ամենի սեփականատերն եմ և վերը նշված ընկերությունների կառավարմամբ չեմ զբաղվում: Ես տնտե-սագետ եմ և կարծում եմ՝ ավելի ճիշտ է գիտելիքներս ներդնել օրենսդիր աշխատանքում: 

Ինչ վերաբերում է ավելի երիտասարդ տարիներիս, պիտի ասեմ, որ  միշտ ազատամիտ եմ եղել, ինձնով պարբերաբար  հետաքրքրվում էին համապատասխան մարմինները: Ես ակտիվ քաղաքացի էի, ունեի իմ  քաղաքացիական հստակ դիրքորոշումը, բնականաբար, հետևում էի քա-ղաքական իրադարձությունների զարգացմանը: Հետաքրքիր մի դիպվա-ծով ես մտա քաղաքականություն, իսկ այդ դիպվածը կապված է Կարեն Դեմիրճյանի հետ: Դա 1998 թ. էր, երբ նա ինձ հրավիրեց հանդիպման:  Ինձ համար դա մի քիչ անսպասելի էր, հատկապես, որ ես երբևէ նրա հա-մախոհը չէի եղել, ավելին, նրան անձամբ չէի  ճանաչում:  Ես նրան ասա-ցի այդ մասին, ինչն ինքը  բնական համարեց, ասաց, որ դրա մեջ ոչ մի վատ բան չի տեսնում:  Նրա հետ ծանոթությունից, զրույցից հետո ես շատ տպավորված էի և ընդունեցի նրա առաջարկը: Այդ ժամանակ ձևա-վորվել էր ՙՄիասնություն՚ դաշինքը, որի գործընկերներից մեկը  ՀՀԿ-ն էր, մյուսը՝ ՀԺԿ-ն:

Մեր տարածաշրջանի մարդու պատվախնդիր նկարագիրը վե-րականգնված տեսնելու, կուտակված հիմնախնդիրներին հնարա-վորինս սեղմ ժամկետներում լուծումներ գտնելու հավատով ու վստահությամբ Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը առաջադրեց և պաշտպանեց իմ թեկնածությունը:

- Ինչպե՞ս եղավ Ձեր մուտքը ՀՀԿ:

- 2003 թ. ես ՀՀԿ ցուցակով ընտրվեցի ԱԺ պատգամավոր, բայց դեռևս կուսակցության  անդամ չէի: Ավելի ուշ անդամագրվեցի ՀՀԿ-ին: 1999 թ. սկսած, երեք անգամ համամասնական ընտրակարգով ընտրվել եմ ԱԺ պատգամավոր, զբաղեցրել եմ տարբեր հանձնաժողովների նա-խագահի տեղակալի պաշտոն. առաջին անգամ՝ Ֆինանսաբյուջետային, երկրորդ անգամ՝ Արտաքին հարաբերությունների, երրորդ անգամ զբա-ղեցրեցի  Եվրաինտեգրման հանձնաժողովի նախագահի տեղակալի պաշտոնը:

- Ինչո՞ւ այս անգամ որոշեցիք մեծամասնական ընտրակար-գով առաջադրվել: 

- Դա  նախ իմ շատ հայրենակիցների առաջարկով  էր, ապա մեր տարածաշրջանի մարդու պատվախնդիր նկարագիրը վերականգնված տեսնելու, կուտակված հիմնախնդիրներին հնարավորինս սեղմ ժամկետ-ներում լուծումներ գտնելու հավատով ու վստահությամբ Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը առաջադրեց և պաշտպանեց իմ թեկնածությունը, որն, ինչ խոսք, շատ պարտավորեցնող է:

Շատերն են ծանոթ իմ՝ առ հայրենիքն ու ծննդավայրը սիրուն, իմ սկզբունքներին ու մոտեցումներին:

- Հաճա՞խ եք լինում Գավառում:

- Գավառն իմ ծննդավայրն է, ինձ շատ հոգեհարազատ մի վայր, որ-տեղ պարբերաբար լինում եմ: Ինձ այնտեղ ճանաչում են՝ որպես գավառ-ցի, շատերն են ծանոթ իմ՝ առ հայրենիքն ու ծննդավայրը սիրուն, իմ սկզբունքներին ու մոտեցումներին:

- Որո՞նք են այն գլխավոր շեշտադրումները, որ պիտի հնչեն  քարոզարշավի շրջանում:

- Հայտնի է, որ Գեղարքունիքի մարզը, ՀՀ մյուս մարզերի համեմատ, ավելի շատ խնդիրներ ունի: Որպես ՀՀԿ անդամ, առաջին հերթին պար-տավոր եմ իրականացնել ՀՀԿ  նախընտրական ծրագիրը, սրան գումա-րած, յուրաքանչյուր պատգամավոր  պարտավոր է Աժ-ում  պաշտպանել իր ընտրատարածքի բնակիչների շահերը, բարձրաձայնել նրանց հուզող խնդիրների մասին,  գտնել լուծումներ:  Մեր տարածաշրջանը միշտ հայտնի է եղել իր տաղանդավոր զավակներով, կերտող և արարող, ար-ժանապատիվ և հյուրասեր մարդկանցով: Եվ նույնքան արժանապատիվ ընտրություն կանի: Ասեմ միայն, որ մեր պատվի գործն է ոչ միայն վե-րականգնել ազգային արժեքները, այլ նաև խորացնել ու զարգաց-նել դրանք, կանգնել մարդու կողքին, օգնել ու սատարել: Եվ այդ դեպքում դրական արդյունքները երկար սպասել չեն տա:

Իմ կողմից ամեն ինչ անելու եմ արդար ընտրությունների  կայաց-ման, ինչպես նաև  ընտրվելու դեպքում՝  տարածաշրջանի խնդիրներին անհրաժեշտ լուծումներ տալու համար:   

 -Ի՞նչ խնդիրներ հատկապես կառանձնացնեիք:

- Ամենամեծ խնդիրը գործազրկությունն է, քանի որ չկան ձեռնար-կություններ, հետևաբար՝ աշխատատեղեր:  Մեր կուսակցության նա-խընտրական ծրագրում ներառված է նոր աշխատատեղեր ստեղծելու հարցը: Գավառում պետք է նախ և առաջ զարգացնել արդյունաբերութ-յունը, գյուղատնտեսությունը: Պետք է ստեղծել արդյունաբերական, գյուղմթերքների վերամշակման ձեռնարկություններ, խթանել ձկնար-տադրությունը, բանջարանոցային տնտեսությունների ստեղծումը: Պետք է ասեմ, որ տարածաշրջանում առկա է համապատասխան կադրային նե-րուժ, բնակիչները խելացի են ու աշխատասեր: Պետք է զարգացնել նաև տուրիզմը, հատկապես Սևանի ավազանում: 

Խնդիրներ կան հոգևոր կյանքի հետ կապված: Գաղտնիք չէ, որ այ-սօր շատ են ակտիվացել աղանդավորական  շարժումները, որը բացա-ռություն չէ նաև մեր տարածաշրջանում: Ես միացել եմ մի խումբ գավառ-ցիների նախաձեռնությանը` հին եկեղեցին վերականգնելու նախագծի ի-րականացման առումով և շատ ուրախ եմ նման շնորհակալ գործի մաս-նակցելու համար: Մենք ուզում ենք, որ այդ եկեղեցին լինի վերածնունդի խորհրդանիշ: Այսօր գավառցին և, ընդհանրապես, տարածաշրջանի ժո-ղովուրդը կարծես հեռացել է իր իրական կերպարից, փոքր-ինչ ընկճված է, թևաթափ: Ամենից առաջ մենք պետք է վերագտնենք հպարտ ու գրա-գետ գավառցուն: 

- Պարո՛ն Բադեյան, Դուք ԱԺ-ում աշխատանքային բավակա-նին մեծ փորձ ունեք: Մինչև այսօր, ի՞նչ է հաջողվել անել Ձեզ այդ տարիների ընթացքում:

- Մեկ բան կարող եմ ասել՝ ես ազնիվ եմ աշխատել: Մնացածի մասին ես չէ, որ պետք է խոսեմ: Ես իմ աշխատանքի գնահատականը ստացել եմ Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության, ԱԺ-ի կողմից:

Հպարտ եմ, որ երբևէ որևէ մեկը չի փորձել ինձ մեղադրել անձնական  շահերը ԱԺ-ում պաշտպանելու մեջ, որովհետև այդպիսի մոտեցում երբևէ չեմ ունեցել: Ես այն պատգամավորների թվին եմ պատկանում, ովքեր քիչ են խոսում ամբիոնից, բայց շատ են աշխատում ԱԺ դահլիճից դուրս: Նման պատգամավորները ցանկացած երկրի ԱԺ-ում կազմում են 25-30 տոկոս: Նրանց հիմնական աշխատանքը  հանձնաժողովներում է` բուն օ-րենսդրական աշխատանքում:

- Ըստ Ձեզ` ինչպիսի՞ նախըտրական պայքար է սպասվում:

- Պայքարը լինելու է սուր, որը պայմանավորված է երկրի ներքին ի-րավիճակով: Որքան երկիրը խնդիրներ շատ է ունենում, այնքան պայքա-րը սուր է լինում:

- Ինչպե՞ս կգնահատեք Հայաստանի տնտեսական վիճակը:

- Ինչ խոսք, մենք գիտենք մեր երկրի խնդիրները, սակայն կարևորն այն է, թե ինչպես ենք տեսնում դրանց լուծման ճանապարհը: Կան օբյեկ-տիվ պատճառներ, որոնք խոչընդոտում են Հայաստանի տնտեսական զարգացմանը: Առաջինը մեր հարևան երկրի հետ խնդիրներն են:  Ներկա վիճակը ապահովվում է որոշակի ծախսերի հաշվին: Եթե այդ գումար-ներն ուղղեինք տնտեսություն, բնականաբար, այսօր ավելի լավ պայ-մաններում կապրեր մեր ժողովուրդը: Ես վստահ եմ, որ մեր ժողովուրդը դա հասկանում  և կարևորում է: Եթե կան մարդիկ, ովքեր կարծում են, թե ժողովուրդը չի հասկանում, ապա չարաչար սխալվում են:

Երկրորդը՝ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն է, ո-րի պարագայում իշխող կուսակցության հմտությունը արտահայտվեց դրա ազդեցությունը հնարավորինս մեղմելու քայլեր ձեռնարկելուն: Այդ-պիսի երկիր չկա աշխարհում, որ տուժած չլինի  ճգնաժամից: Տեսեք` Հունաստանում ինչ է կատարվում, նույնը Իսպանիայում, Պորտուգալիա-յում: Մենք միայն 2008-2009 թթ. ենք անկում արձանագրել, մնացած տարիներին քիչ, բայց աճ գրանցել ենք: Իհարկե, գուցե որոշ թերացում-ներ եղել են, սակայն մեր կառավարությունը հնարավոր ամեն ինչ արեց, որ ճգնաժամի ազդեցությունը ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի չզգա կամ շատ մեղմ զգա: Այս տարիներին քննադատական շատ  խոսքեր են հնչել:  Ինչ խոսք, անթերի կառավարություն աշխարհում չկա, բայց դա չպիտի լինի քննադատություն հանուն քննադատության: Մեր քաղաքական ընդ-դիմության մեջ շատ կան այդ տեսակի  մարդիկ:

Կարծում եմ` մենք կունենանք նոր որակի ԱԺ, ինչը խթան կհանդիսանա ավելի ներդաշնակ զարգացման:

- Այսօր շատ է խոսվում այն մասին, որ այս ընտրությունները պետք է որակապես տարբերվեն նախորդներից: Ձեր կարծիքն ինչպիսի՞ն է: 

-Կարծում եմ` այդպես էլ պետք է լինի: Համենայն դեպս, քաղաքա-կան կամք դրսևորվել է ՀՀԿ-ի կողմից` ի դեմս ՀՀ նախագահի: Նա հայտարարեց, որ բիզնեսով զբաղվող մարդիկ, ովքեր կարող են ունենալ իրենց անձնական շահերը, չեն ընդգրկվելու ՀՀԿ համամասնական ցուցա-կում և, ինչպես տեսանք, հենց այդպես էլ եղավ: Եթե ՀՀԿ-ն հայտարարում է, որ ամեն ինչ անելու է, որ ընտրությունները ազնիվ, արդար, ա-ռանց խախտումների անցնեն, ապա դա մեծ երաշխիք է նոր որակի ընտրությունների անցկացման համար: Կարծում եմ` մենք կունենանք նոր ո-րակի ԱԺ, ինչը խթան կհանդիսանա ավելի ներդաշնակ զարգացման: 

Այսօր յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ, պատգամավորության թեկնածու, իրոք, պետք է վստահություն և հավատ ներշնչի, որ ի-րեն հավատան, վստահեն  և ընտրեն:

- Ձեր կարծիքով փոխվե՞լ են ընտրողի պահանջները: 

- Այո՛, ընտրողի պահանջներն էլ են փոխվել, ընտրողն էլ դարձել է ավելի գրագետ, խորաթափանց: Վերջապես մեր ընտրողն արդեն կուտակած փորձ ունի, շատ լավ հասկանում է, որ ընտրակաշառքի մեխանիզմը իրեն խաբելու ճանապարհն է, որից հետո հինգ տարի նա որևէ ակնկալիք չպետք է ունենա ընտրակաշառք բաժանող քաղաքական ուժից: Այսօր յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ, պատգամավորության թեկնածու, իրոք, պետք է վստահություն և հավատ ներշնչի, որ իրեն հավատան, վստահեն  և ընտրեն:

Պատգամավորը պետք է հաշվետու լինի իրեն ընտրողին ամենօրյա աշխատանքով:

 Ի՞նչ կտա սերնդափոխությունն ԱԺ-ին:

- Ես մի չափանիշ ունեմ, թե ով պետք է լինի պատգամավոր՝ անկախ սեռից, տարիքից, մասնագիտությունից: Պատգամավոր պետք է ընտրվի հայրենասեր, ազնիվ, պատասխանատու և համապատասխան մասնագիտական կրթություն ունեցող մարդը: Նախապատվություն եմ տալիս երիտասարդին, քան մեծահասակին: Երիտասարդ ներուժը անպայման պետք է ներգրավված լինի Ազգային ժողովի աշխատանքներում:

Միաժամանակ պատգամավորը պետք է հաշվետու լինի իրեն ընտրողին ամենօրյա աշխատանքով, քանի որ իրեն վստահել, հավատացել և ընտրել են, նրա հետ հույսեր են կապել, որը պատգամավորը պարտավոր է գիտակցել և իր ամենօրյա աշխատանքով արդարացնել: Մարդը, որը չի սիրում իր ընտանիքը, ժողովրդին, երկիրը, չի կարող այդ ամենն անել: Իշխանությունում պիտի լինի մարդու այն  տեսակը, որը, իրոք, սիրում է իր ժողովրդին, և դա արտահայտում է գործերով, այլ ոչ թե սին խոսքերով:

Արդար, թափանցիկ  ընտրություններից հետո նոր հնարավորություններ կստանանք տնտեսության զարգացում  և առաջընթաց ապահովելու համար:

- Ինչպիսի՞ն եք տեսնում Հայաստանը տասը տարի անց: 

-Ես տեսնում եմ ավելի բարեկեցիկ կյանքով ապրող Հայաստան, հայ ժողովուրդ, մի երկիր, ուր յուրաքանչյուր անձի զարգացման համար նոր հնարավորություններ կլինեն, սոցիալական պաշտպանության նոր գործիքներ:  Այդ ամենին և ավելիին կարելի է հասնել` ունենալով արդյունավետ աշխատող քաղաքական դաշտ` ի դեմս այն քաղաքական ուժերի, որոնք միտված են միայն խթանել երկրի զարգացումը:

Այսօր մենք գնում ենք եվրոպական արժեքներին ինտեգրման ճանապարհով, ինչն առաջին հերթին նշանակում է, որ ցանկանում ենք կերտել երկիր, ուր տիրում է իրավահավասարության, սոցիալական արդարության մթնոլորտ: Դրա վառ օրինակն է մեր որոշ կուսակցությունների ընդունվելը Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության կազմում: Եթե մեր կուսակցությունը  չհամապատասխաներ իրենց չափանիշերին, արժեքներին, ապա չէինք կարող ներգրավվել Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության մեջ: Նրանք ուշադիր հետևելու են  նաև մեր ընտրությունների ընթացքին: Մենք սխալվելու իրավունք չունենք,  իսկ արդար, թափանցիկ ընտրություններից հետո նոր հնարավորություններ կստանանք տնտեսության զարգացման  և առաջընթաց ապահովելու առումով:

Հարցազրույցը` Սուսաննա ԹԱՄԱԶՅԱՆԻ