«Դե Ֆակտո» N42

Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահ, ԵՊՀ նախկին ռեկտոր Ռադիկ Մարտիրոսյան

-Սրտանց շնորհավորում եմ Երևանի պետական համալսարանի դասախոսական և ուսանողական անձնակազմին համալսարանի հիմնադրման 90-ամյակի առթիվ: Թվում է, թե բուհի համար 90 տարին այնքան էլ մեծ տարիք չէ, եթե այն  համեմատենք  աշխարհի հազարամյա պատմություն ունեցող համալսարանների հետ: Բայց ԵՊՀ-ի դերն ու նշանակությունը այնքան մեծ ու արժեքավոր է եղել, որ թվում է` այն ավելի երկար տարիների պատմություն ունի: Երևանի պետական համալսարանը միայն որակյալ կադրերով չի հարստացրել մեր պետությանը, այլ նաև մասնակցել է երկրի բոլոր կարևոր իրադարձություններին, հաղթահարել դժվարություններն ու կանգուն մնացել: Միայն 1937-1938թթ. ԵՊՀ յոթ ռեկտորներ զոհվեցին հանուն համալսարանի գաղափարի: Այդ մասին պետք է համալսարանական բոլոր սերունդներն իմանան: Եվ պետք է ամեն ինչ անել, որ ԵՊՀ լավագույն ավանդույթները պահպանվեն:

-Պարո՛ն Մարտիրոսյան, ԵՊՀ ռեկտորի` Ձեր պաշտոնավարման տարիներին համալսարանն ի՞նչ ուղիով էր ընթանում:

-ԵՊՀ-ն իր գոյության տարբեր ժամանակահատվածներում փորձել է շարժվել ժամանակի հրամայականին համապատասխան: 1990-ական թթ. սկզբներին մեր կյանքում տեղի ունեցան ծանրակշիռ փոփոխություններ, որոնք և՛ քաղաքական, և՛ սոցիալական բնույթ էին կրում: Հռչակվեց Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը, որին համապատասխան` պետք է վերակառուցվեր ինչպես տնտեսությունը,  մշակույթը, այնպես էլ կրթությունն ու գիտությունը: Անհրաժեշտություն եղավ նոր կադրեր պատրաստելու, քանի որ կադրերի պատրաստման այն ձևը, որն ընդունված էր նախկինում, չէր կարող համապատասխանել նոր ստեղծված իրավիճակի պահանջներին: Նոր մասնագետների պատրաստման համար անհրաժեշտ եղավ նոր մասնագիտացումներ բացել: Նոր իրողությունները պահանջում էին և՛ մարկետինգի, և՛ բիզնեսի, և՛ բանկային գործի մասնագետներ: Փաստորեն, մի կողմից անհրաժեշտ էր ունենալ նոր մասնագետներ, իսկ մյուս կողմից` մեր ավանդական մասնագիտությունների ու մասնագիտացումների բովանդակություններն արդեն չէին համապատասխանում ժամանակի պահանջներին: Մենք փորձեցինք լրացնել այդ պակասը: Հաջորդ խնդիրը կապված էր ուսումնական հնգամյա համակարգի հետ, որն ուներ իր թերությունները: Բոլորս էլ ուսանող եղել ենք և գիտենք, որ գրեթե միշտ  լսարանում նստած ուսանողների 50 տոկոսն է շահագրգռված խորը գիտելիքներ ստանալ, իսկ մյուս կեսն ուզում է ոչ բարձր առաջադիմությամբ, պարզապես ավարտել բուհը:  Դա ազդում էր մասնագետների պատրաստման որակի վրա, քանի որ տվյալ դեպքում դասախոսը ստիպված էր դասախոսությունն այնպես կազմել, որ այն նաև չլսող ուսանողին հետաքրքիր լիներ, իսկ դա ձանձրացնում էր ուսանողների այն խմբին, որը դասախոսից ավելին էին ակնկալում: Այդ պատճառով միտք ծագեց անցնել երկաստիճան կրթական համակարգին, որն արտերկրում արդեն վաղուց գործում էր` չորս տարի բակալավր և երկու տարի մագիստրոսական կրթություն: Իսկ նրանք, ովքեր ցանկանում էին շարունակել իրենց կրթությունը, ընտրելով գիտական ոլորտը, կարող էին շարունակել այն ասպիրանտուրայում:

-Արդյո՞ք այսօր Ձեր որդեգրած ուղին շարունակվում է: 

-Այո՛, ընդհանուր առմամբ, այսօր շարունակվում է զարգացման այն  ուղին, որն իմ պաշտոնավարման տարիներին որդեգրվել էր: Բայց ես ձեռնպահ կլինեի արևմտյան համակարգին անցնելու մի քայլն էլ իրականացնել: Խոսքը կրեդիտային համակարգին անցնելու մասին է: Կարծում եմ` մեր կրթական համակարգն այսօր պատրաստ չէ անցնելու այդ համակարգին: Այն փոխում է կրթության և՛ բովանդակությունը, և՛ կազմակերպումը: Այն նախատեսում է ուսանողի ինքնուրույն աշխատանքի ավելացում, որը պահանջում է ունենալ մեծ թվով լաբորատորիաներ, լսարաններ, դահլիճներ` կահավորված համակարգիչներով, որպեսզի ուսանողը հնարավորություն ունենա ինքնուրույն աշխատելու և վերադառնալու ֆակուլտետ` դասախոսի հետ իր ունեցած հարցերը քննարկելու: Այս դեպքում մեր դասախոսները պետք է ունենան աշխատանքային սենյակներ, որտեղ ուսանողն  իր հարցադրումներով կարող է դիմել իրենց: Կարծում եմ` այս համակարգի ներդրումը մի փոքր շտապողականություն էր:   

-Մագիստրատուրան` որպես ուսանողի համար առավել  ծավալուն և խոր գիտելիքներ ստանալու հնարավորություն, իրեն արդարացրե՞ց:

-Ժամանակի առումով նոր համակարգին անցումը փոքր-ինչ հապճեպ եղավ: Մագիստրոսական կրթական ծրագրերը երբեմն կրկնում էին նախկին չորս տարիների անցածը: Ընդհանրապես, մագիստրոսական ծրագրերը պետք է անընդհատ թարմացվեն, իրենց մեջ ներառեն գիտության նորագույն նվաճումները: Դասախոսներից շատերը դեմ էին այս համակարգի ներդրմանը, քանի որ իրենք իրենց գիտելիքների պաշարով չէին համապատասխանում  այս նոր համակարգին: Հիմա էլ կան այդպիսիք, ովքեր ներքուստ դեմ են, բայց չեն արտահայտվում:

-Նոր համակարգի ներդրման համար կայի՞ն համապատասխան պայմաններ:

-Դա այդ ժամանակահատվածի ցավոտ կողմն էր: Իհարկե, առկա պայմանները չէին կարող բավարարել այդ ծրագրերի ներդրմանը: Շատ վատ վիճակում էր համալսարանի ամբողջ ինֆրակառուցվածքը: Մենք կարողացանք բարերարներ գտնել և նրանց օգնությամբ ստեղծել նորմալ պայմաններ:

-Չե՞ք կարոտում այդ տարիները:

-Ես համալսարանից չեմ հեռացել, ռադիոֆիզիկայի ֆակուլտետում ամբիոնի վարիչ եմ, բացի այդ, սկսած 1964թ.` ամեն տարի դասախոսություններ ունեմ ռադիոֆիզիկայի ֆակուլտետում:

-Դուք կարծես կապող օղակ եք ԵՊՀ-ի և ԳԱԱ-ի միջև: Այսօրվա երիտասարդները ցանկություն ունե՞ն գիտությամբ զբաղվելու:

-Ցավոք, այսօր ես դժվարանում եմ ասել, որ մեր երիտասարդությունը մեծ ձգտում ունի գիտությամբ զբաղվելու: Իհարկե, կան երիտասարդներ, ովքեր ցանկանում են զբաղվել գիտությամբ, իրենց կյանքը նվիրել գիտությանը, բայց նրանց թիվը շատ փոքր է, որն էլ ունի իր և՛ օբյեկտիվ, և՛ սուբյեկտիվ պատճառները: Առաջինն, իհարկե, սոցիալական խնդիրն է, որի պատճառով մեր երիտասարդը հեռանկար չի տեսնում գիտության ասպարեզում և գերադասում է իր ընդունակությունները դրսևորել այլ բնագավառներում: Մյուս պատճառը հոգևոր, մշակութային է: Գիտական աշխատողի վարկը մեր հասարակության մեջ բարձր չէ: Նախկինում ամեն ընտանիք պարծենում էր, որ իր զավակը կարող է գիտությունների թեկնածու դառնալ, իսկ այսօր պարծենալու առիթ է որևէ առևտրի կենտրոն ունենալը: Սա էլ այս ժամանակի առանձնահատկություններից է, որը պետք է, անշուշտ, փոխվի:

-Պետության ուշադրությունը գիտության նկատմամբ ինչպիսի՞ն է:

-Այսօր մեր հանրապետության  ղեկավարությունը դեպի գիտությունն իր ուշադրությունն ավելացնում է: Վերջերս Գիտությունների ազգային ակադեմիայի մասնաշենքը վերանորոգվեց ՀՀ նախագահի անմիջական նախաձեռնությամբ: Հույս ունեմ, որ ուշադրության դրսևորումը շարունակական կլինի: Մենք էլ մեր հերթին պետք է հասարակության համար գրավիչ դարձնենք գիտաշխատողի  աշխատանքը: 

-Հնարավո՞ր է` հինգ տարի հետո գիտության ոլորտում լուրջ առաջընթաց արձանագրել:

-Այո՛, եթե մենք նույնպես կարողանանք գիտությունը գրավիչ դարձնել երիտասարդի համար, լավ արդյունքներ ստանալ և դրանք ներկայացնել հանրությանը: Գիտությունը թանկ հաճույք է, գիտության զարգացումը` պետական մենաշնորհ, եթե պետությունն ուզում է գիտություն ունենալ, պետք է ներդրում կատարի:

Հարցազրույցը` Սուսաննա Թամազյանի