«Դե Ֆակտո» N42

-Պարո՛ն Սիմոնյան, շնորհավորում եմ Ձեզ Երևանի պետական համալսարանի 90-ամյակի առթիվ:  Եթե համեմատենք մարդու կյանքի հետ, 90 տարին բավական հասուն և կայացած տարիք է: ԵՊՀ-ն ի՞նչ կարևոր զարգացումներ է ունեցել, որոնք մեծ ձեռքբերումներ են համարվում ՀՀ բարձրագույն կրթության կայացման գործում: 

-Համալսարան ունենալու խնդիրը հայ իրականության մեջ սկսել է արծարծվել դեռևս 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին: Համալսարանական կրթության կարիքը զգացել են մեր հասարակական, մշակութային  շատ գործիչներ, բայց համալսարանի հիմնադրման մասին առավել ցայտուն արտահայտվել է Հովհ. Թումանյանը 20-րդ դարի   սկզբներին: Նա կարծում էր, որ հայ իրականության մեջ հայոց լեզվով դասընթացներ ունեցող համալսարանի կարիք շատ կա:

Սկզբում նախատեսվում էր համալսարան  հիմնել  Թիֆլիսում, քանի որ Թիֆլիսը հայաշատ էր, ինչպես նաև հայ մշակույթի ու տնտեսական գործունեության կարևոր կենտրոններից մեկն էր: Բայց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, Եղեռնը խոչընդոտեցին համալսարան ստեղծելու գաղափարի իրականացմանը: Միայն Առաջին հանրապետության տարիներին, երբ երկիրը լիքն էր սովալլուկ մանուկներով, գաղթականներով, հիվանդությամբ, մահերով, իշխանություններն իրենց մեջ ուժ գտան որոշում ընդունելու հիմնել համալսարան: Այս որոշման կայացման հարցում մեծ ներդրում ունեցավ այդ ժամանակվա կրթության նախարար Նիկոլ Աղբալյանը, որի անմիջական ջանքերի շնորհիվ ստեղծվեց Երևանի պետական համալսարանը: Համալսարանը սկզբում շենքային պայմաններ չուներ Երևանում, այդ պատճառով մոտավորապես ութ ամիս գործեց Գյումրիում, հետագայում տեղափոխվեց Երևան: Հայաստանի Հանրապետության առաջին բուհի առաջին ֆակուլտետը պատմաբանասիրականն էր` թեև փոքրաթիվ ուսանողներով, բայց նրանց սրտաբուխ խանդավառությամբ, պարտքի մեծ զգացումով և  համալսարանի նկատմամբ տածած ջերմ վերաբերմունքով: Իզուր չէ, որ ժամանակի հայտնի գիտնականները, մանկավարժները, մշակույթի գործիչները դասավանդում էին համալսարանում: Նրանցից շատ- շատերը թողեցին իրենց տաքուկ պայմանները եվրոպական համալսարաններում և եկան աղքատ ու քայքայված Հայաստան` ծաղկեցնելու համալսարանը, համալսարանական գործը: Շատ հետաքրքիր մանրամասներ կան նրանց մասին, որոնք պահվում են մեր արխիվում:

ԵՊՀ-ն իր գոյությունը  պաշտպանելու համար շատ վայրիվերումների, անհաղթահարելի թվացող դժվարությունների միջով անցավ, որոնց արդյուքնում վեց ռեկտոր  հաջորդաբար փոխվեցին, 1937-1938թթ. նրանց մեծ մասը բռնադատվեցին, իսկ դասախոսներից շատերը ձերբակալվեցին: Հետագա տարիներին, թեև ԵՊՀ-ի դասախոսներն ու ուսանողները չունեին աշխատանքային և սովորելու հարմար պայմաններ, այնուամենայնիվ, համալսարանը համառորեն շարունակում էր հավատարիմ մնալ իր զարգացման ուղուն: 1950-ական թվականներին համալսարանն արդեն վերելք էր ապրում, որին մեծապես նպաստեց գիտության մի շարք ճյուղերի զարգացումը, որը ոչ միայն համալսարանի, այլ նաև Գիտությունների ազգային ակադեմիայի ջանքերի շնորհիվ էր: 

-Սե՞րտ էր համագործակցությունը Գիտությունների ազգային ակադեմիայի հետ:

-ԳԱԱ-ի և  Երևանի պետական համալսարանի կապը ԳԱԱ-ի ստեղծման առաջին իսկ օրերից շատ սերտ է եղել, նրանք աշխատել են ձեռք ձեռքի տված: Հիշենք, որ Գիտությունների ազգային ակադեմիան ստեղծվեց պատերազմի ամենաթեժ օրերին` 1943թ.: Նրա հիմնադիր անդամներից 12-ը համալսարանի պրոֆեսորներ էին: Արդեն 1970-1980-ական թթ. համալսարանը սերտորեն համագործակցում էր ոչ միայն հանրապետությունում եղած ճյուղային և ակադեմիական ինստիտուտների հետ, այլ նաև միության տարբեր քաղաքների   գիտակրթական հիմնարկների հետ: Ու թեև այդ տարիներին միջազգային կապերը  բավական դժվար էին հաստատվում, այնուամենայնիվ, ԵՊՀ-ն նման հարաբերություններ ուներ Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետության, Լեհաստանի համալսարանների հետ, ինչպես նաև Ֆրանսիայի և մի շարք այլ երկրների համալսարանների հետ: 

-Ո՞ր մասնագիտություններն էին զարգացում ապրում այդ տարիներին:

-1950-ական թթ. սկսած, մինչև 1980-ական թթ. վերջը` համալսարանում մեծ թռիչք ապրեցին հատկապես բնագիտական ուղղությունները` ֆիզիկան, ռադիոֆիզիկան, մեխանիկան, մաթեմատիկան, կիրառական մաթեմատիկան, քիմիան, կենսաբանությունը, երկրաբանությունը, աշխարհագրությունը: Այս գիտությունների զարգացման մակարդակով  և հեռանկարով համալսարանը լուրջ տեղ էր գրավում ամբողջ Խորհրդային Միությունում: Զարգացման առաջընթացով աչքի էին ընկնում նաև հումանիտար գիտությունները, հատկապես` լեզուն, գրականությունը, պատմագիտությունը: Այս տարիներին համալսարանում աշխատում էին գիտնականներ, որոնց համբավը տարածված էր  նաև Խորհրդային Միության սահմաններից դուրս: Նրանցից են Վիկտոր Համբարձումյանը, Արտաշես Շահինյանը, Գուրգեն Սահակյանը, Գևորգ Ջահուկյանը, Սերգեյ Համբարձումյանը, Էդվարդ Աղայանը, Մխիթար և Էդվարդ Ջրբաշյանները և շատ ուրիշներ, որոնք մեծ ներդրում ունեցան բարձրագույն կրթության զարգացման գործում: Նրանց աշակերտներն այսօր մեր պրոֆեսորների թվում են:

-ԵՊՀ-ն ի՞նչ դեր և նշանակություն ունեցավ հայ ժողովրդի կյանքում:

-Երևանի պետական համալսարանը առանձնահատուկ տեղ և դեր ունի հայ ժողովրդի կյանքում, քանի որ ժողովուրդը ԵՊՀ-ն դիտում էր որպես մայր համալսարան: Դա էր, թերևս, պատճառը, որ համալսարանում տեղի ունեցող գործընթացները անմիջական ազդեցություն ունեին հասարակության վրա և հակառակը: Այդ փոխադարձ կապի և ազդեցության օրինակ է Արցախյան ազատագրական պայքարի տարիներին Երևանի պետական համալսարանի պատերի ներսում շունչ առած ուսանողական և դասախոսական ողջ աշխատակազմի  հայրենասիրական ոգին: Այսօր ԵՊՀ-ի գործառույթները հարստացել են, շատացել, փոխվել, թեև համոզված եմ` ԵՊՀ-ն միշտ եղել և մնում է մեր և՛ազգային ազատագրական շարժման կենտրոններից,  և՛հասարակական ակտիվ դերակատարություն ունեցող հաստատություններից մեկը: Այս ամենի վառ ապացույց են 1990-ական թթ., երբ վտանգ կար, որ մենք կունենանք բարձրագույն կրթության փլուզում: Բարեբախտաբար, դա տեղի չունեցավ: Մասնավորապես, համալսարանն իր մեջ ուժ գտավ դիմակայելու դժվարություններին և մնալ իր բարձունքում: Այսօր մենք վստահորեն կարող ենք ասել, որ 1990-ականների վերջին ԵՊՀ-ն հաղթահարեց ճգնաժամը, իսկ 2000թ. բռնեց զարգացման ուղին:

-Ի՞նչ միջոցառումներ են տեղի ունեցել ԵՊՀ 90-ամյակի առթիվ:

-ԵՊՀ-ում տոնական տրամադրությունն ու հոբելյանական միջոցառումները սկիզբ առան անցյալ տարվա վերջին: Դրանք իրենց հետաքրքիր և հարուստ բովանդակությամբ առավել ցայտուն ընդգծեցին ԵՊՀ ձեռքբերումներն ու ողջ ուսանողադասախոսական անձնակազմի ներուժն ու գիտելիքները: Տեղի ունեցան ուսանողական և դասախոսական գիտաժողովներ, սեմինարներ, որտեղ ներկայացվեցին դասախոսների և ուսանողների գիտահետազոտական աշխատանքները: Միջոցառումների շրջանակներում կայացան մի շարք հայրենագիտական արշավներ, համերգներ, գրական-գեղարվեստական ցերեկույթներ, հոբելյանական հրատարակությունների շնորհանդեսներ: Առաջին անգամ հրատարակվեց համալսարանի ժամանակագրությունը`  1918թ. սկզբից մինչև 2009թ. հուլիսի 1-ը: Հետաքրքրական է այն հանգամանքը, որ հոբելյանական տարվա ընթացքում ԵՊՀ հրատարակչությունը, վերջին տարիների համեմատ, շատ ակտիվ  աշխատեց. անցած մեկ տարվա ընթացքում հրատարակվեց 180-ից ավելի անուն գիրք: Պետք է նշեմ, որ գրքերի հրատարակության գործում մեզ մեծապես աջակցում է ՙԳյուլբեկյան՚ հիմնադրամը:

Վերը նշված  միջոցառումներին հաջորդեց մայիսի 16-ին համալսարանի բակում տեղի ունեցած մեծ համերգը, որին ներկա էր ՀՀ նախագահ Ս. Սարգսյանը: Այդպիսի ևս մեկ համերգ տեղի ունեցավ սեպտեմբերի 11-ին, որը նվիրված էր ԵՊՀ առաջին կուրսեցիների երդման արարողությանը և ԵՊՀ մեծարմանը: Հոբելյանական միջոցառումների բարձրակետը եղավ Օպերայի և բալետի ազգային  ակադեմիական  թատրոնի շենքում կազմակերպված միջոցառումը, որն ավարտվեց փայլուն համերգով: Միջոցառման օրը ԵՊՀ-ից հանդիսավոր երթ կազմակերպվեց  դեպի ակադեմիական թատրոնի շենք, որին մասնակցում էին արտասահմանից ժամանած 60-ից ավելի մեր գործընկերները, ովքեր եկել էին մեզ շնորհավորելու:

Պետք է նշեմ նաև, որ հոբելյանական տարում համալսարանի աշխատակիցներից շատերն արժանացան և՛պետական, և՛կառավարական պարգևների:  

-Պարո՛ն Սիմոնյան, այս օրերին ԵՊՀ-ում իրականացվեցին վերանորոգման աշխատանքներ: Ի՞նչ ծավալի աշխատանքներ էին դրանք:

-Հոբելյանական տարում իրականացվեցին վերանորոգման աշխատանքներ նաև կառավարության առանձնացրած միջոցների շնորհիվ: Վերանորոգվեց կենտրոնական մասնաշենքը, այդ թվում`  թանգարանը, ուսանողական միջոցառումների դահլիճը: Այդ աշխատանքների արդյունքում` այսօր մենք ունենք վերաբացված հրաշալի  թանգարան, որը  մեր հպարտությունն է: Այնտեղ այժմ բոլորովին նոր ցուցադրություն է:

-Վերջին տարիներին ի՞նչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել համալսարանում:

-Վերջին տարիները համալսարանի համար բարեփոխման տարիներ էին: Մենք փորձեցինք նոր մոտեցումներ ցուցաբերել` փոփոխությունների ենթարկելով կրթական, գիտահետազոտական, տեղեկատվական և ուսանողների հետ տարվող աշխատանքների ոլորտները: Արդեն մի քանի տարի է` մենք ընտրել ենք ուսանողակենտրոն կրթության ուղին, որը մեծապես նպաստում է կրթության որակի բարձրացմանը: 

 -Ուսանողակենտրոն կրթության ուղու էությունը ո՞րն է:

-Ուսանողակենտրոն կրթությունը ենթադրում է, որ մեր գործունեության կիզակետում պետք է լինի ուսանողը, մեր կրթական ամբողջ համակարգը պետք է պտտվի ուսանողի շուրջ, և  այն անպայման պետք է բխի ուսանողի`  կրթության նկատմամբ ունեցած պահանջներից: Դրան հասնելու համար մեր կրթական ծրագրերը, ուսումնական պլանները   պետք է համապատասխանեն այսօրվա պահանջներին թե՛անհատական, թե՛խմբային մակարդակներում: Այսօր համալսարանի կրթական ծրագրերն այդ սկզբունքով են կազմվում, նորացվում և  ժամանակ առ ժամանակ թարմացվում: Վերջին տարիներին գիտության և շուկայի պահանջներին  համապատասխան` ԵՊՀ-ում նոր մասնագիտություններ և մասնագիտացումներ են բացվել, որոնց կրթական ծրագրերն ու ուսումնական պլանները նոր են և ավելի ճկուն:

Կարևոր առաջընթաց եմ համարում այն, որ ԵՊՀ-ն սկսել է կիրառել կորպորատիվ համալսարանի գաղափարը, որի շրջանակներում կրթական ծրագրերը ստեղծվում են համալսարանի և գործատուի համատեղ ջանքերով: Այդպիսին է, օրինակ, ՙՍինոփսիս՚ և ՙՍուխոյ՚ ընկերությունների հետ համագործակցության  ծրագրերը: Նմանատիպ ծրագրեր մենք ունենք նաև պետական հիմնարկների հետ: Ըստ էության, այսօրվա մեր ամբողջ կրթական համակարգը նորացվել է: 

 Թեև մեծ ծավալով աշխատանքներ արդեն արված են, որոնք անմիջականորեն ազդում են կրթության որակի վրա, բայց անելիքներ դեռ շատ կան: Կրթության որակի ապահովումն այսօր մեր թիվ մեկ խնդիրն է: 

-Պարո՛ն Սիմոնյան, Ձեր խոսքում նշեցիք, որ կրթության որակի ապահովումն առաջնային նպատակ է: Հնարավո՞ր է այն վերահսկել: 

-Այո՛, մեզ համար կարևոր է ինչպես կրթության որակի ապահովումը, այնպես էլ այն վերահսկելու մեխանիզմների ստեղծումը: Մեր կրթական համակարգն անցավ կրեդիտային ուսուցման և նաև գնահատման նոր համակարգի, որը նպաստում է ոչ միայն կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցմանը, այլ նաև ավելի արդյունավետ  և  օբյեկտիվ է գնահատում ուսանողների գիտելիքները: Դրան զուգահեռ` մեր կրթական ծրագրերը դարձել են ավելի տարողունակ, դասախոսներին և ուսանողներին տրվող տեղեկատվությունը շատացել է, համալսարանի գործունեությունն ավելի բաց է դարձել, հասարակությունն անմիջականորեն կարողանում է ազդել համալսարանում ընթացող գործընթացների վրա: Այսօր ուսանողներն ու դասախոսներն ավելի ակտիվ են ազդում կրթական ոլորտի փոփոխությունների վրա:

-Նախարարների փոփոխությունը չի՞ խոչընդոտում կրթական համակարգի առաջընթացին:

-Չեմ կարծում, որ նախարարների փոփոխությունը խոր հետք է թողնում: Համալսարանը միշտ էլ կարողացել է ներդաշնակ աշխատել կրթության նախարարության հետ, հատկապես` վերջին տարիներին: Այսօր մենք ունենք իր աշխատանքը լավ պատկերացնող նախարար, ում հետ  գործընկերային հարաբերություններ ունենք հատկապես բարձրագույն կրթության մենեջմենթի հարցերում:

-Համալսարանում սերնդափոխությունն ինչպե՞ս է ընթանում, և արդյո՞ք ուսանող-դասախոս հարաբերությունում զարգացումը համաչափ է:

-Սերնդափոխությունը  ցավոտ խնդիր է, քանի որ առաջացած տարիք ունեցող մեծ թվով դասախոսներ ունենք, ու շատ դժվար է տեղի ունենում նրանց փոխարինումը երիտասարդ կադրերով: Նրանք շատ դժվար են համակերպվում այն երևույթի հետ, որ գալիս է մի ժամանակ, երբ պետք է երիտասարդներին ճանապարհ տալ, որի հետևանքով երիտասարդներն այսօր շատ դժվար են մուտք գործում համալսարան` որպես աշխատակից: Ոմանք անգամ ասպիրանտուրան  ավարտելուց հետո չեն կարողանում արժանի տեղ գտնել համալսարանում: Թեև մի խումբ երիտասարդներ արդեն համալրել են դասախոսների շարքերը:  

-Ո՞րն է այն բարձրակետը, որին ԵՊՀ-ն ձգտում է հասնել:

-Մենք ձգտում ենք, որ  Երևանի պետական համալսարանը` հայ իրականության առաջին կրթական հաստատությունը, տարիներ հետո վերածվի գլոբալ հետազոտական համալսարանի: Ես հավատում եմ այդ հեռանկարին, քանի որ ԵՊՀ-ն հավատարիմ է իր ավանդույթներին ոչ միայն գիտելիք ստեղծելու, փոխանցելու, այլ նաև երկրի կյանքում մշակութային-հասարակական կարևոր դեր և նշանակություն ունենալու առումով: 

-Ուսանողական կյանքում ակտիվացում նկատվո՞ւմ է:

-Քանի որ Երևանի պետական համալսարանը նաև մշակութաստեղծ, դաստիարակչական մեծ ներուժ ունեցող հաստատություն է, վերջին տարիներին զգալի քայլեր է արել  ուսանողների նախաձեռնությունները խրախուսելու, ուսանողներին հայրենասիրական ոգով դաստիարակելու ուղղությամբ, որը նպաստում է ուսանողների ակտիվության դրսևորմանը: Մենք ստեղծել ենք մշակութային կենտրոն, որը շատ ակտիվ աշխատում է ուսանողների հետ: Համալսարանում գործում են  մի շարք ակումբներ, երիտասարդական թատրոն, երգչախումբ, պարային համույթ, նվագախումբ և այլն: Կուզենայի հատկապես ընդգծել ՙՎարդանանք՚ ակումբի գործունեությունը, որը հսկայական աշխատանք է իրականացնում: Շատ եմ կարևորում նաև մեր տուրիստական ակումբի գործունեությունը, որի ղեկավար պարոն Երանոսյանը, չնայած իր պատկառելի տարիքին, արդեն մի քանի տասնամյակ շարունակում է հայրենագիտական արշավների կազմակերպումը:

-Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի նկատմամբ ուսնողները դրսևորո՞ւմ են ակտիվություն:

-Իհարկե, Երևանի պետական համալսարանի ուսանողադասախոսական անձնակազմը չի կարող անտարբեր լինել մեր ժողովրդի համար խիստ կարևոր հարցերի նկատմամբ: Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման թեմայով մեր ամենատարբեր ֆակուլտետներում քննարկումներ են կազմակերպվում, որոնց մասնակցում են թե՛դասախոսները, և՛թե ուսանողները: Ներկաներն իրենց տեսակետներն են արտահայտում, նրանց բարձրացրած հարցերն ստանում են պատասխաններ: Հանդիպումները շատ ինտերակտիվ բնույթ են կրում, ընթանում են հարց ու պատասխանի, ելույթների, բանավեճերի ձևով: Դրանք բավականին հետաքրքիր են և  շարունակական բնույթ են կրում:

-Ի՞նչ տեսակետներ են հնչում, ուսանողների դիրքորոշումն այս հարցում ինչպիսի՞ն է:

-Հնչում են ամենատարբեր տեսակետներ, բայց հիմնական, գերակշռող տեսակետն այն է, որ համաձայնագրերը, չնայած որոշակի տագնապների առկայությանը, ամբողջությամբ  մեր ժողովրդի շահերից են բխում: Այս քննարկումներին ուսանողների մասնակցությունը պարտադրված չէ, մասնակցում են նրանք, ովքեր ցանկանում են: Նման հանդիպում-քննարկումներ միայն այս թեմայով չէ, որ կազմակերպվում են: Յուրաքանչյուր խնդիր, որը կարևոր նշանակություն ունի հայ ժողովրդի և մեր պետության համար, նման քննարկումների կազմակերպման առիթ կարող է լինել: Համալսարանը բաբախող օրգանիզմ է, մասնակցում է երկրում ընթացող բոլոր իրադարձություններին և ունի իր կարծիքն ու  այն արտահայտելու հնարավորություն:

-Ձեզ համար ի՞նչ նշանակություն ունի ԵՊՀ ռեկտոր լինելը:

-Ռեկտոր լինելն ինձ համար մեկ կարևոր նշանակություն ունի. այն ինձ հնարավորություն է ընձեռում ինքնաարտահայտվելու, իմ ստեղծագործական ողջ ներուժն ու գիտելիքներն  իմ ծրագրերի միջոցով կենսագործելու համար:

-Կա՞ն ճշմարտություններ, որոնք Ձեր հոգեկան ներաշխարհի հարստությունն եք համարում:

-Ինձ համար գոյություն ունեն բացարձակ արժեքներ, որոնք ես ներքնայնացրել եմ և որոնք իմ արժեքային համակարգում կարևոր դեր ունեն: Այդ արժեքներից են ընտանիքը, հայրենիքը, բարությունը, զոհաբերելու կարողությունը, առատաձեռնությունը, ճշմարտացիությունը, հավատն առ Աստված և սեփական  ժողովուրդը:

-Ինչի՞ց կամ ումի՞ց եք վախենում, և ինչի՞ն կամ ո՞ւմ եք  անվերապահորեն հավատում:

-Անվերապահորեն հավատում եմ միայն Աստծուն: Վախենում եմ ոչ կոմպետենտ մարդկանցից, անգրագիտությունից:

-Աշխատանքից հետո ինչո՞վ եք զբաղվում:

-Ես ազատ ժամանակ գրեթե չեմ ունենում, իսկ եթե բախտ է վիճակվում, ապա ազատ ժամանակս անցկացնում եմ ընտանիքիս հետ, մեծ հաճույքով  ընթերցում եմ ինձ հոգեհարազատ գրականություն, զբաղվում եմ գիտահետազոտական աշխատանքով, երբեմն էլ ընկերներիս հետ գնում եմ ձկնորսության, իսկ հազվադեպ  հաճախում եմ թատրոն, կինո, համերգ:

-Ո՞ր  գիրքն է, որ միշտ Ձեր սեղանին է:

-Յարոսլավ Հաշեկի ՙՇվեյկի արկածները՚: Ուրիշ գրքեր էլ կան, որոնք ես պարբերաբար ընթերցում եմ,  բայց ՙՇվեյկի արկածներն՚ անպակաս է իմ սեղանից: Անընդհատ վերընթերցում եմ Շեքսպիր: Ներքին մղում ունեմ նորից ու նորից կարդալու նրա ստեղծագործությունները: Հայ գրականության մեջ այդպիսի ցանկություն է առաջացնում  Րաֆֆին: Վերջերս  ինձ համար նորից վերաբացել եմ Թումանյանին:

-Հատկապես ինչո՞վ է Հաշեկի ստեղծագործությունը գրավել Ձեզ:

-ՙՇվեյկի արկածներն՚ ինձ գրավել է իր լավատեսությամբ և  հումորով: Մենք` հայերս, կյանքին շատ ծանր ենք նայում, մենք կարող ենք նույնիսկ թեթևամտորեն նայել կյանքին, բայց` ոչ թեթև: Մենք կյանքը չենք ըմբոշխնում, կյանքում ավելի շատ տանջվում ենք, քան հաճույք  ստանում, կարծես ինքնակրծողներ լինենք:

-Հոբբի ունե՞ք:

-Հոբբիներ շատ եմ ունեցել, որոնցից մեկը վերածվել է  սիրո. դա ավիացիան է: Երկրորդ հոբբիս գնացքի մոդելներն են, որոնց բավական մեծ հավաքածու ունեմ: Երրորդը, իհարկե, ձկնորսությունն է: Ցավոք, ձկնորսության համար Հայաստանի պայմանները նպաստավոր չեն, քանի որ մենք անխնա փչացնում ենք մեր բնությունը:

Վերջին տարիներին հոբբի է դարձել նաև լուսանկարչությունը: Հոբելյանի օրերին  ես իմ լուսանկարների ցուցահանդեսը բացեցի համալսարանում` մոտ 200 նկար:

Երբեմն կիթառ եմ նվագում. ինձ համար առանձնահատուկ երևույթ է երաժշտությունը:  Շատ եմ սիրում  դասական երաժշտություն: 

-Կա՞ խոսք, որը հաճախակի կարելի է լսել Ձեզանից:

-ՙՄարդը սխալական է՚ և ՙՄի՛դատեք, որովհետև ինչ դատով, որ դատեք, նրանով էլ պիտի դատվեք՚ աստվածաշնչյան խոսքը: Ես Դյումայի միտքն եմ նաև շատ սիրում. ՙՄարդկային ամբողջ իմաստությունն ամփոփվում է  երկու բառի մեջ` սպասել և հուսալ՚:

Հարցազրույցը` Սուսաննա Թամազյանի